دنياست، ولى اين سعى گرچه تكاپوى دنياست، چون خدا خواه و خدا راه‌است خود آخرت است.

ولى طواف به حجرالاسود پايان مى‌يابد كه نماينده دست خداست، از خدا آغاز و به خدا انجام «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ‌» كه انجامى هم ندارد، فقط از آنجا كه آغاز كرده‌اى به همان جا دورت را پايان مى‌دهى، ولى هميشه بايستى در حركت دورى باشى، حركت دور خود و ديگران را تبديل به حركت دور حق كنى و تا پايان عمر.

حلق يا تقصير يا هيچ:

پس از سعى عمره مفرده مخيرى كه سر بتراشى يا تقصير كنى ولى سر تراشى بهتر است، و در عمره تمتع فقط تقصير است، و پس از سعى حج نه حلق است و نه تقصير.

تقصير نماينده اين است كه زوائدى كه از ذات اصليت نيست از خود بريده‌اى، پس از آنكه بيگانگان جداى از خويش را در حال احرام از خود رانده‌اى، و حلق نماينده‌اى است كامل‌تر: با بردن همه موهاى سر كه خود زينت و شخصيتى است، اين موها را از خود كم و در نتيجه خود و خودى را گم مى‌كنى، تا بنمائى درست سعى كرده‌اى، شياطين را لگدكوب نموده‌اى، بت‌هاى برونى و درونى را پايمال كرده و از خويش جدا نموده‌اى، و اكنون از احرام برون مى‌روى، و اگر پس از سعى حج تقصير نيست از اين‌روست كه در منى به وجه كامل‌ترى حلق يا تقصير كرده‌اى، كه پس از بمباران شيطان و تقديم قربان با حلق يا تقصير از احرام برون مى‌روى.

و اكنون احكام فقهى سعى و تقصير: