اينجا به ما نگوئيد مگر حاجى در اين حال حال اينگونه اعمال را دارد، آن هم دانسته و عمدى؟ كه هر عملى در هر حال از اين جنس دو پا ساخته است، والعياذ بالله!

كسانى هم كه از روى نادانى مرتكب يكى از محرمات احرام شوند، گرچه از كفاره معذورند، ولى در صورتى كه جاهل مقصر باشند، كه در ياد گرفتن مسائل كوتاهى كرده‌اند، طبعاً گناهكارند، و واجب است پيش از شروع به مناسك حج و عمره كاملًا احكامش را ياد گيرند، البته با مراجعه دقيق به كتاب مناسك، نه اينكه به گفته اين و آن اطمينان كنند.

2- جدال:

اگر بيش از دو مرتبه به راستى و حق جدال كند، مثلًا به راستى قسم ياد كند، كفاره‌اش يك گوسفند است، ولى اگر بناحق يا دروغ باشد، دو مرتبه اوّلش هر يك يك گوسفند، و دفعه سوم يك گاو و اينجا مسائلى چند است:

مسأله 1- قدر مسلم از جدال كفاره‌دار جدال قسمى است و نه هر قسمى يا هر جدالى، كه اگر بدون جدال قسم‌هاى راست ياد كند ظاهراً هيچ‌گاه كفاره‌اى ندارد، گرچه برخلاف احترام حالت احرام است، ولى قسم دروغ كه طبعاً در حال جدال است كفاره دارد، اما اگر بدون جدال به دروغ قسمى خورد، اينجا كفاره احتياطاً واجب است، بلكه اظهر وجوب كفاره در مطلق جدال است.

مسأله 2- چنانكه گذشت جدال به تمامى اقسام حق و باطلش در حال احرام است، چه با قسم باشد يا بى‌قسم، و اينكه در بعضى روايات تفسير به «لا والله و بلى والله» شده اين تفسير به پائين‌ترين و بالاترين نموه‌هاى جدال است، بنابراين اگر جدال به حق و راستى باشد نيز حرام و در مرتبه سوّمش يك گوسفند كفاره است، چه با قسم يا بى‌قسم، و اگر به دروغ و ناحق باشد: قسم دروغ تهمت‌