3- «وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَهَ لِلَّهِ فَإِنْ أُحْصِرْتُمْ فَمَا اسْتَيْسَرَ مِنَ الْهَدْىِ‌ ...» (2: 196).

دو آيه اوّل «حج»: زيارت خانه خدا را كه هر دوى حج و عمره را شامل است واجب كرده، و هر كه استطاعت هر يك از حج و عمره را داشت همان بر او واجب مى‌شود، جز آنكه حج تمتع كه مشتمل بر عمره است كافى از عمره نيز هست، ولى عمره كافى از حج نيست، مگر براى كسى كه هيچگاه استطاع نيابد و فقط براى عمره «مفرده» مستطيع شود.

چنانكه گذشت از آيه «حج اكبر» به خوبى مى‌فهميم كه عمره نيز حج است، ولى حج اصغر، زيرا ما مناسكى به جز حج و عمره به اقسامشان نداريم، پس به ناچار عمره «حج اصغر» بوده و ادله وجوب حج تمامى انواع حج «حج اكبر» را و تمامى انواع عمره: «حج اصغر» را شامل است.

اينجا آيات و در حاشيه‌اش روايات‌[1] واجب كرده، خصوص آيه سومين كه عمره را پس از حج ياد مى‌كند: «وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَهَ لِلَّهِ جَمِيعاً»: حج و عمره را

[1] - از جمله اخبارى چند در خبر صحيح معاويه بن عمار است از حضرت صادق( ع) كه: عمره واجب است بر مردمان همچون حج بر مستطيعان زيرا خدا فرمايد:« وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَهَ لِلَّه» گفتم اگر عمره حجِ تمتع به جا آورد كافى است فرمود: آرى، و پيداست كه مقصود عمره مفرده است والا/ معنى ندارد كه عمره تمتع از خودش كافى باشد.

و در خبر حسن است كه عمربن اذينه گفت: درباره مسائلى براى حضرت صادق( ع) نوشتم پاسخ چنان آمد: از آيه« ولله على الناس حج‌البيت» پرسيدى مقصود هر دوى حج و عمره است كه هر دو واجبند، و از آيه« وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَهَ» پرسيدى مقصود از اتمامشان انجام آنها و دورى از محرمات احرام است، و از آيه« الْحَجِّ الْأَكْبَرِ» پرسيدى حج اكبر وقوف در عرفه است و انداختن جمرات و حج اصغر عمره است.

و در موثقه يعقوب بن شعيب است كه از حضرت صادق( ع) درباره آيه« وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَهَ لِلَّهِ» پرسيدم كه آيا اگر كسى عمره تمتع با حجش انجام داد به جاى عمره مفرده كافى است؟ فرمود: اينگونه پيمبر خدا اصحابش را امر فرموده است.( وسائل باب پنجم عمره).

بنابراين اختصاص دادن وجوب به عمره تمتع بى‌مورد است.

روى هم رفته روايات اين باب متفق‌الكلمه و به استناد اين آيات عمره را در جاى صورت استطاعت همچون حج واجب دانسته و مجالى براى شك و ترديدى به جاى ننهاده است.

تخصيص دادن عمره هم به عمره تمتع و يا عمره مفرده با حج قرآن و افراد هرگز دليلى از قرآن و احاديث ندارد، بلكه برخلاف ظاهر و صريح آيات و رواياتى چند است.