بهترين توشه‌ها پرهيزكارى است، و مرا پرهيز كنيد اى صاحبان مغز و انديشه عميق.

«حج» به خودى خود تمامى اقسام حج و عمره را شامل است كه اصلش زيارت بيت‌الله است؛ ولى: أشهر معلومات: ماه‌هاى معلوم عمره مفرده را بيرون مى‌كند كه در انحصار اين ماه‌ها نيست، ولى از آنجا كه «فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَ‌» احرام است و عمره مفرده نيز احرامش حتمى است، حرمتِ «رفث فسوق جدال» نيز در احرامش هست، و «أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ‌» تنها زمان حج اصلى را كه حج اكبر است بيان كرده، و نه آنكه احرام و محرماتش نيز در انحصار حج اكبر و اين سه ماه باشند.

«فَمَنْ فَرَضَ ...» پس هر كه قطعى كند در اين سه ماه حج را و اين قطعى كردن، واجب كردن: در اختيار مكلفان است، اختيارى است كه تا محرم نشوى اين سه بر تو حرام نيست، چه احرام حج يا عمره واجب و چه مستحب، و اين احرام است كه حج يا عمره مقصود را واجب مى‌كند، كه واجب الهى عملًا با احرام واجب دو ضربه مى‌شود، و مستحب الهيش نيز با احرام واجب مى‌گردد.

به هر حال: هر كه با احرام حج يا عمره را قطعى و حتمى كند، پس نه «رفث» است نه «فسوق» و نه «جدال» كجا و كى؟ در «حج»: در حال حج يا عمره: تا هنگامى كه اعمالت تمام نشده گرچه تنها نسبت به بعضى از محرمات احرام باشد: همچون زن بر مرد و مرد بر زن پيش از طواف نساء در جاى خودش، و نيز عطر و ... پيش از طواف زيارت و نساء در «حج».

و آيا اين در انحصار حج و عمره سه ماه مخصوص است؟ نه كه تكرار لفظ «حج» اشاره‌اى است، بس لطيف كه اصولًا اين سه در حال حج: زيارت بيت‌الله حرام است، چه در اين سه ماه و چه سائر ماه‌ها كه وقت وسيع عمره مفرده است.