دو. مرحله گسترش تظاهرات مردمى در سطح كشور (مرداد تا مهر 57)

اين مرحله، با آغاز ماه رمضان در سراسر كشور آغاز شد. در اين ماه حوزه‌هاى علميه بنا به سنت ديرين خود تعطيل شد و روحانيون مدارس دينى براى تبليغ، راهى مناطق مختلف شدند. اغلب اين روحانيان به‌خصوص طلاب جوان، حاملان پيام انقلاب بودند. رژيم شاه نيز با آنكه از اقدامات احتمالى طلاب و نقش آنان در بسيج سياسى و سازماندهى مردم كم‌وبيش آگاهى داشت، با توجه به شمار فراوان و پراكندگى جغرافيايى آنها، قادر به واكنش لازم نبود.[1] دور جديد تظاهرات از اصفهان شروع شد، اما با حمله نيروهاى امنيتى به مردم، در شهرْحكومت نظامى اعلام گشت. درپى اين اقدام، امام خمينى (قدس سره) در پيامى به مردم اصفهان‌فرمود:

فاجعه اخير اصفهان را به عموم اهالى محترم تسليت عرض مى‌نمايم. اين فاجعه به دنبال فجايع بسيار ديگر، نمونه‌اى است از رفتارهاى حكومت ستمگر شاه كه وحشيانه به ملت مسلمان ايران هجوم آورده و آنان را به خاك و خون كشيده است. اين فاجعه آخرينِ آن نيست و تا حكومت اين دودمانِ ستم‌پيشه برقرار است، فاجعه، به‌دنبال فجايع، مصيبت پشت مصائب و حادثه به‌دنبال حوادث عظيم ادامه خواهد داشت.[2] درپى حادثه دلخراش سينما ركس آبادان در 28 مرداد- كه در آن نزديك به چهارصد نفر در آتش سوختند- رژيم ابتدا سعى كرد با تبليغات وسيع، آن را اقدامى ازجانب گروه‌هاى مخالف نشان دهد، ولى پس از چند روز مردم پى‌بردند كه خود رژيم در اين فاجعه دست داشته است. اين امر خود موجب تشديد راهپيمايى‌هاى سراسرى شد.

در راهپيمايى عظيم و سراسرى بعد از نماز عيد فطر در سال 1357- كه بى‌سابقه‌ترين تظاهرات خيابانى بود- بار ديگر قدرت مردم به نمايش گذارده شد. رژيم نيز براى فائق آمدن بر مردم، در 17 شهريور، كشتار فجيع جمعه سياه را در ميدان ژاله به‌راه انداخت؛ كشتارى كه‌

[1]. عيوضى، جامعه‌شناسى سياسى اپوزيسيون در ايران، ص 211

[2]. بنگريد به: موسوى خمينى، صحيفه نور، ج 1، ص 552.