البته بايد اذعان داشت كه در مقوله دين و احكام اجتماعى و جزايى و تصوير عقلانى از آن، انديشوران اسلامى كم‌تر قدم به عرصه تحقيق گذاشته‌اند و به تعبير علّامه متفكر:

يك نفر ما نديديم پيدا شود كه يك كتاب بنويسد از منطق اسلام در اين زمينه حمايت بكند[1].

نويسنده در اين فصل تنها به تحليل احكام اجتماعى اسلام و ترابط آن با خشونت و عقلانيت از منظر استاد مى‌پردازد. اميد است پس از دو دهه و طرح و ترويج شبهات جديد در اين مقوله، محققان و انديشورانى كه دغدغه دين دارند؛ با استمداد از منابع دينى- كه يكى از آنهاست عقلانيت و اصل اجتهاد و در نظر گرفتن مقتضيات زمان و مكان در آن است- خلأ مزبور را پر و آروزى ديرين استاد را جامه عمل بپوشانند.

فلسفه احكام جزايى اسلام‌

پيش از تبيين احكام جزايى اسلام، نخست به انگيزه‌ها و غايات كيفرهاى دنيوى اشاره مى‌شوا:

1. اصلاح مجرم:

در اين قسم از كيفرها، هدف اصلاح شخص مجرم است؛ مانند تأديب معلم.

2. اصلاح اجتماعى:

هدف، اصلاح جامعه و عبرت گرفتن سايران است؛ مانند مجازات اعدام كه در آن هيچ نفعى براى شخص مجرم متصور نيست.

3. تشفّى‌خاطر

: كيفرى كه مظلوم براى تشفّى‌خاطر خودش اجرا مى‌كند.

4. احقاق حق:

اين انگيزه- به معناى عام- شامل احقاق حق مظلوم است، خواه توسط شخص يا توسط غير.

5. پيش‌گيرى:

اين كيفر به منظور جلوگيرى از ارتكاب كيفرهاى بعدى انجام مى‌گيرد؛ مثلا، كيفر حبس به منظور جلوگيرى از وقوع جرم‌هاى بعدى كه توسط

[1] - پيرامون جمهورى اسلامى، ص 136.