درس بيست و پنجم: ويژگى‌ها و شرايط رهبرى‌

يكى از وجود امتياز انديشه سياسى اسلام در مقايسه با ساير مكاتب سياسى، ويژگى‌ها و شرايط خاصّى است كه براى زعيم سياسى جامعه در نظر گرفته است. در بسيارى از دموكراسى‌هاى رايج، عنصر محبوبيت و قدرت جلب آرا، اهمّيّت خاصّى دارد و كاملا مقدّم بر فضايل و ويژگى‌هاى فردى صاحبان اقتدار سياسى است. مهم آن است كه با توسّل به تبليغات و ژست‌هاى عامّه‌پسند و طرح شعارهاى جذّاب، اذهان را به جهت خاصّى متوجّه ساخت و در ميدان رقابت براى جلب آراى بيش‌تر به موفقيت دست يافت.

در نظام سياسى مطلوب اسلامى، كسى كه ولايت سياسى را بر عهده گرفته است، بايد از كمالات و فضايل فردى خاصّى بهره‌مند باشد. در اين‌جا به اهمّ اين صفات توجه مى‌كنيم و به آيات و رواياتى كه مستند شرعى لزوم وجود چنين صفاتى است، اشاره خواهيم كرد.

الف) فقاهت‌

شاخص‌ترين و مهم‌ترين صفت والى جامعه اسلامى، برخوردارى وى از شناخت عميق و عالمانه از اسلام و تعاليم عالى آن است. در درس گذشته به فلسفه و لزوم وجود چنين شرطى در حاكم جامعه اسلامى اشاره كرديم. اهمّيّت اين ويژگى از اين نكته آشكارتر مى‌شود كه در معرفى نظام سياسى شيعه در عصر غيبت از اين صفت مدد مى‌گيريم و اين نظام را مبتنى بر «ولايت فقيه» مى‌خوانيم، با آن‌كه در والى جامعه اسلامى شرايط ديگرى نيز معتبر است. ما مى‌توانيم اين نظام را مبتنى بر «ولايت عادل»، يا «ولايت مدير و مدبّر» و يا «ولايت مؤمن و