نزديك‌ترين راه به دمكراسى دانسته‌اند، تعيين نوع حكومت و انتخاب هيئت حاكم با آراى عمومى است و بهتر از اين، راهى را به طرف حكومت مردمى، پيدا نكرده‌اند.

اين نظريه نيز، نه تنها به حكومت ايده‌آل و آزاد مردمى نرسيده، بلكه معضل ديگرى را به بار آورده كه عبارت است از تقدّم 51% مردم بر 49% آنان، اگرچه آنان اين را با خوش‌بينى مغرورانه‌اى، حكومت آزاد مردمى ناميده‌اند.

امّا واقعيت مسئله اين است كه على‌رغم تمامى تلاش اقليّت رأى اكثريت بر آنان تحميل شده و معتقدند كه شهرنشينى اقتضايش فقط همين است و اگر اين جبر حقوقى را نپذيرند، بايد منزوى شوند؛ يعنى آنان را به يكى از دو انتخاب كه هريك از ديگرى مشكل‌تر است، تهديد مى‌كنند و آنان چاره‌اى جز پذيرش اين نظام ندارند.

چندى قبل به نوشته‌اى برخوردم و از نظر خوش‌بينانه نويسنده آن در شگفت آمدم.

او با نقلى از كتاب جمهورى افلاطون، به مدينه فاضله تخيّلى خود و اساطيرى آن زمان اشاره مى‌كند و با اعجاب تمام آزادمنشى آنان را تحسين مى‌كند كه راستى سقراط و فلاسفه پس از او، بعد از به كرسى نشاندن حقيقت عدل، به روش كشوردارى مى‌پردازند و مى‌گويند آيين كشوردارى و شرايطى كه رئيس يك واحد جغرافيايى سياسى به نام مملكت‌دار است، آن است كه نخستين مرحله تمدّن و گردهمايى طبيعى را براى تشكيل محيط هم‌زيستى، با عقل عملى پايه‌گذارى كند و براساس آن فرم‌هاى گوناگون مملكت‌دارى را استوار كنند.

ولى اين نظر خوش‌بينانه را در همان مدينه فاضله پى‌گرفته‌ايم و اينك به نقلى از كتاب جمهورى افلاطون مى‌پردازيم كه براى تبيين عدالت در آن زمان، بسيار جالب است:

وقتى ما مقرّر نموديم آن كس كه به حكم طبيعت، كفش‌دزو است، بايد فقط كفش بدوزد و درودگر، درودگرى كند و هر پيشه‌ور ديگرى فقط بايد به كار خود بپردازد و در كار ديگران دخالت نكند، شبح عدالت را در پيش چشم خود مجسّم داشته‌ايم، به همين جهت بود كه موفّق شديم. شنونده او گفت: اين بديهى است.[1] ولى بايد خدا را شكر كرد كه در يونان آن روز به شبح عدالت رسيده بودند، بايد

[1] - افلاطون، جمهورى، ترجمه دكتر يحيى مهدوى، كتاب چهارم، ص 257.