و سياست امور امّت از وظايف نواب عامّ عصر غيبت- على مغيبه السلام- است.

آن هيئت منتخبه، مشتمل بر عده‌اى از مجتهدين عدول و يا مأذونين از قبل مجتهدى است و تصحيح و تنفيذ و موافقت‌شان كافى است.

هم‌چنين در صفحات 14 و 15 همان كتاب، آزادى مردم را از بند دستگاه طاغوتيان لازم دانسته و مى‌فرمايد:

در بند بودن مردم در حكومت كفر و فسق، به صورت بندگى درآمدن است و در آيات قرآنى و روايات صادره از معصومين عليهم السّلام از آن مردم، تعبير به «عبيد» فرموده‌اند و نيز در كلام پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله آمده است كه طاغوتيان، با مردم معامله حيوانات كنند.

در سوره شعراء از لسان حضرت كليم- على نبينا و آله و عليه السلام- به فرعون فرموده: «و تلك نعمة تمنّها على أن عبّدت بنى إسرائيل» و در آيه ديگر آمده‌ «و قومهما لنا عابدون» و از آيه ديگر كه از آنان نقل كند «إنّا فوقهم قاهرون» و پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله فرمود: «إذا بلغ بنوا العاص ثلاثين، اتخذوا دين اللّه دولا و عباد اللّه خولا.» كه كلمه «خول» به معناى مواشى است، و در نهج البلاغه، امير مؤمنان عليه السّلام فرموده:

«اتخذتهم الفراعنه عبيدا» و نيز حضرت ابى عبد اللّه عليه السّلام فرمود: لا أعطيكم بيدى إعطاء الذليل و لا اقرّ لكم إقرار العبيد.» درحالى‌كه آيه كريمه‌ «الذين آمنوا منكم و عملوا الصالحت ليستخلفنّهم في الأرض» صراحت به كرامت آزادى و موفقيت صالحان فرموه است، و فقرات آخر دعاى مبارك افتتاح، منطبق بر امام ثانى عشر- سلام اللّه عليه- است.

راستى، قرآن كريم منطق آزادى را اين چنين براى انسان آورده و مرحوم آية اللّه نائينى اين گونه به آيات استدلال فرموده و فقيهان را متولّى واقعى كار معرفى مى‌فرمايد.

سخنى از مرحوم آية اللّه بروجردى (ره)

از مرحوم آية اللّه بروجردى نيز نقل شده كه فرمود: «رهبرى جامعه مسلمين بدون ترديد از زمان رسول خدا بوده و سپس به ترتيب به حضرات معصومين منتقل گرديده است؛ به طورى كه مسئله رهبرى سياسى از وظايف حتمى آن بزرگواران بوده است و اصحاب بزرگوار آن حضرات در اين گونه مسائل فقط به آنان مراجعه مى‌كردند.

ولى چون براى همه شيعيان ممكن نبوده كه به خدمت آن بزرگواران برسند و از طرفى‌