آنچه معمولًا در باره حقوق زنان گفته شده است، بيشتر حقوق ظاهرى و رفتارى آنان را شامل مى‌شود و جنبه‌هاى شناختى و ذهنى و جنبه‌هاى روانى و عاطفى به فراموشى سپرده شده است؛ حال آنكه اسلام بر اين دو جنبه اخير تأكيد ويژه داشته است.

با اين نگاه مى‌توان ادعا كرد كه سخن گفتن از ديدگاه اسلام نسبت به شخصيت زن اگر بدون توجه به همه جنبه‌هاى فوق باشد، ايده‌اى ناقص و بدور از واقع است. كسانى كه ديدگاه اسلام نسبت به زنان را تبعيض‌آميز يا مرد سالارانه پنداشته‌اند، دقيقاً دچار همين خطاى علمى شده‌اند كه در كنار احكام حقوقى به جنبه‌هاى توصيفى و ارزشى زن در اسلام بى‌توجه مانده‌اند و حتى در حوزه حقوق نيز تنها به گوشه‌اى از احكام جزايى يا مالى چشم دوخته‌اند و مجموعه حقوق اسلامى زنان را در يك نظام هماهنگ مورد توجه قرار نداده‌اند.[1]

ب) اصول و قواعد شخصيت زن در اسلام‌

1. برابرى زن و مرد در شئون انسانى‌[2]

قرآن وقتى از خلقت انسان در نيكوترين شكل آن سخن مى‌گويد هيچ تفاوتى ميان زن و مرد نمى‌گذارد[3] و اعلام مى‌دارد كه خداوند براى شما از جنس خودتان همسرانى قرار داد.[4] زنان و مردان را مكمّل يكديگر مى‌داند[5] و موازنه را، حتى در ارائه الگوهاى انسانى و قهرمان‌هاى داستان قرآن برقرار مى‌سازد و در كنار پيامبران بزرگى همچون نوح، ابراهيم و موسى، از همسر فرعون و مادر عيسى عليه السلام به عنوان الگوهاى زنان و مردان با ايمان ياد مى‌كند[6] و مقام‌

[1]. بنگريد به: محمدتقى سبحانى، الگوى جامع شخصيت زن مسلمان، ص 98- 105.

[2]. در قرآن كريم كه اصيل‌ترين منبع دين اسلام است حدود 150 آيه در باره زنان- از آفرينش زن گرفته تا احكام خانوادگى، امور اعتقادى، فرهنگى، اجتماعى، سياسى، اقتصادى و جز اينها- وجود دارد.

[3]. لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ. به راستى انسان را در نيكوترين اعتدال آفريديم. تين( 95): 4.

[4]. وَاللَّهُ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجاً. نحل( 16): 72.

[5]. هُنَّ لِبَاسٌ لَكُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ. بقره( 2): 187 و نيز روم( 30): 21.

[6]. ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَةَ نُوحٍ وَامْرَأَةَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا مِنْ اللَّهِ شَيْئاًوَقِيلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِينَ* وَضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ آمَنُوا امْرَأَةَ فِرْعَوْنَ إِذْ قَالَتْ رَبِّ ابْنِ لِي عِنْدَكَ بَيْتاً فِي الْجَنَّةِ وَنَجِّنِي مِنْ فِرْعَوْنَ وَعَمَلِهِ وَنَجِّنِي مِنْ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ* وَمَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ ... تحريم( 66): 10- 12.