آزادى بيان در احاديث‌

در اين قسمت از ميان انبوه احاديث فقط به نقل دو سخن از امير مؤمنان على عليه السلام بسنده مى‌كنيم. آن حضرت به مالك اشتر مى‌نويسد:

بخشى از وقت خود را براى آنان كه نيازمند مراجعه به تو مى‌باشند قرار ده و خود آنان را در جلسه‌اى عمومى به حضور پذيرفته، به خاطر خدايى كه تو را آفريده است در حضور آنان فروتن باش. به محافظان و نظاميان خود اجازه حضور در آن مجلس را مده؛ تا سخنگوى آنان بدون هيچ لكنت با تو گفتگو نمايد. زيرا من بارها از رسول خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى‌فرمود: هرگز امتى كه در آن حق ضعيفان از زورداران با صراحت و بى‌لكنت گرفته نشود پاكيزه نمى‌شوند و روى سعادت را نمى‌بينند. بكوش كه برخوردهاى تند و ضعف آنها در سخن گفتن را تحمل كنى و از هرگونه سخت‌گيرى و خشونت نسبت به آنها مانع شوى.[1]

على عليه السلام خطاب به شخصى كه به ستايش و تمجيد ايشان پرداخت، فرمود:

زشت‌ترين حالت زمامداران جامعه در نظر مردم شايسته آن است كه متهم به دوست داشتن ستايش شوند و اينكه سياست آنان برپايه كبر نهاده شود. من خوش ندارم اين توهم در ذهن شما پديد آيد كه به چاپلوسى گراييده‌ام و از شنيدن ستايش لذّت مى‌برم و خدا را شكر كه چنين نيستم .... مرا با مدح و ثناى خود نستاييد .... بدان سان كه رسم سخن گفتن با جبّاران است با من سخن مگوييد و آن‌گونه كه در حضور زورمندان پروا مى‌كنيد از من فاصله مگيريد و به صورت ساختگى با من نياميزيد و چنين مپنداريد كه اگر سخن حقى به من گفته شود مرا گران آيد و گمان مبريد كه من خواهان بزرگ ساختن خويشم. زيرا آن كه از شنيدن حق و پيشنهاد عدالت احساس سنگينى كند، عمل به آن‌دو برايش‌

[1]. نهج‌البلاغه، نامه 53.