فصل سوم: آزادى انديشه‌

در اسلام اعتقاد به اصول دين و اركان و پايه‌هاى ايمان بايد با «تحقيق» و نه «تقليد» صورت پذيرد. تحقيق، زمانى ممكن خواهد بود كه فضا براى آزادى انديشه و تدّبر و تعقّل فراهم باشد. قرآن در زمينه لزوم آزاد انديشى و عقل محورى بسيار تأكيد نموده است و حتى نسبت به آيات و دستورهاى الهى خداوند، توصيه به تعقل شده است:

قد بيّنا لكم الآيات لعلّكم تعقلون؛[1] خداوند آيات [خود] را اين‌گونه براى شما بيان مى‌كند. اميد كه بينديشيد.

ارزش و جايگاه انديشه در اسلام را با توجه به نكات زير مى‌توان دريافت:

1. آدمى را از آن سبب «حيوان ناطق» گويند كه ابزار و قدرت فهم و انديشه دارد. در كنار «عقل» دو ابزار ديگر شناخت (چشم و گوش) در اختيار انسان قرار گرفته است. خدا شما را از شكم مادرانتان- در حالى كه چيزى نمى‌دانستيد- بيرون آورد و براى شما گوش و چشم و دلها قرار داد. باشد كه سپاسگزارى كنيد.[2] فؤاد كه در لغت به معناى قلب و دل مى‌باشد در فرهنگ قرآنى به قوه عاقله و انديشه انسان گفته مى‌شود.

[1]. نور( 24): 64.

[2]. وَاللَّهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لَاتَعْلَمُونَ شَيْئاً وَجَعَلَ لَكُمْ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَالْأَفْئِدَةَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ. نحل( 16): 78. و نيز، بنگريد به: سجده( 32): 9: و جعل لكم السّمع ... قليلًا ما تشكرون.