چهار. اشكالات اسپينوزا

اسپينوزا پس از باز كردن رموز ابن عزراء مى‌گويد: موارد مهم‌ترى در تورات وجود دارند كه ابن عزراء به آنها توجه نكرده است:

4- 1. در موارد متعددى، در تورات از موسى عليه السلام به صورت سوم شخص سخن گفته شده و افزون بر آن به جزئيات زندگى او پرداخته شده است مثل:

«موسى با خدا سخن گفت» (خروج، 33: 9)؛ «موسى مردى بسيار حليم بود، بيشتر از جميع مردمانى كه بر روى زمين‌اند» (اعداد، 12: 2)؛ «موسى؛ مرد خدا ...

(تثنيه، 33: 1)؛ (پس موسى، بنده خداوند، در آنجا به زمين موآب بر حسب قول خداوند، رحلت نمود»[1]. «پيامبرى مثل موسى تا به حال در اسرائيل برنخاسته است» كه خداوند او را رو به رو شناخته باشد»[2].

4- 2. در باب آخر سفر «تثنيه»، وفات و دفن حضرت موسى عليه السلام و عزادارى بنى‌اسرائيل براى او همراه با جملاتى از قبيل «پيامبرى مثل موسى تا به حال در اسرائيل برنخاسته» و «احدى قبر او را تا امروز ندانسته است» نقل شده است.

4- 3. برخى از نام‌ها در تورات آمده‌اند كه مدت‌ها، پس از حضرت موسى عليه السلام از آنها استفاده شده است. براى مثال، در سفر «پيدايش»، 14: 14 آمده است كه «ابراهيم دشمنان خود را تا «دان» تعقيب كرد»، در حالى كه مدت‌ها پس از مرگ يوشع عليه السلام و در زمان داوران، نام «دان» بر اين شهر نهاده شد:

«و شهر را به اسم پدر خود، كه براى اسرائيل زاييده شد، «دان» ناميد؛ اما اسم شهر قبل از آن «لارش» بود»[3].

[1] - تثنيه، 33: 1

[2] - تثنيه، 36: 10

[3] - داوران، 18: 29