نام کتاب : تفكر فلسفى غرب (از منظر استاد شهيد مرتضى مطهرى) نویسنده : دژاكام، على جلد : 1 صفحه : 83
مجموعهاى از اجسام خردترند. هم شكست
ناپذيرند و هم پيوند ناپذيرند؛ يعنى آن اجسام ريز همواره به يك حجم و به يك شكل
باقى مىمانند، نه به يكديگر پيوند مىشوند و از دو تا و يا بيشتر جسم بزرگترى به
وجود مىآيد و نه دو قطعه مىشوند و به صورت خردتر از آنچه هستند در مىآيند. حكما
در رد نظريه ذيمقراطيس فقط به قسمت دوم نظريه او پرداختهاند يعنى تنها اين جهت را
مورد بحث قرار دادهاند كه امكان ندارد اجسامى خرد يا كلان وجود داشته باشد كه نه
با يكديگر پيوند بخورند و جسم بزرگترى به وجود بياورند و نه تقسيم بپذيرند و به صورت
اجسام خردترى در آيند.
حكما درباره قسمت اول نظريه ذيمقراطيس به بحث نپرداختهاند و مثل
اينكه رد قسمت دوم نظريه او را براى رد قسمت اول نظريه او كافى پنداشتهاند روى
اين حساب كه وقتى معلوم شد اجسام هر چند خرد باشند قابل پيوند و اتصال و گسستن و
انفصال مىباشند پس دليلى ندارد واحد جسم را خرد و نامحسوس فرض كنيم، چرا از اول
نگوييم كه واحد جسم از ذرات صغار صُلبه را ابطال كردهاند اما نظريه تركب جسم از
ذرات صغار غير صلبه را ابطال نكردهاند واين به يكى از دو جهت بوده است: يا از آن
جهت كه چون اين نظريه طرفدارانى در قديم نداشته است مورد غفلت واقع شده و يا از آن
جهت كه بطلان نظريه ذيمقراطيس را براى بطلان اين نظريه كافى شمردهاند.
از طرف ديگر مىدانيم كه علم جديد نظريه ذيمقراطيس را تاييد كرد ولى
در قسمت اول نظر او نه در قسمت دوم؛ يعنى علم جديد تاييد كرد كه اجسام محسوس همه
مجموعهاى ازذرات مىباشند وآن ذرات را «اتم» ناميدند زيرا در ابتدا مانند
ذيمقراطيس مىپنداشتند كه آن ذرات غيرقابل شكست مىباشند ولى بعد معلوم شد كه چنين
نيست به عبارت ديگر علم جديد طرفدار نظريه تركب جسم از ذرات صغار غيرصلبه شد.
پس آنچه حكماى قديم در رد نظريه ذيمقراطيس اصرار مىورزند و برهان
اقامه مىكنند قسمت دوم نظريه اوست و آنچه علم جديد اثبات كرده و تاييد نموده قسمت
اول نظريه اوست؛ و به عبارت ديگر آنچه حكما ابطال كردند نظريه تركب جسم از ذرات
صغار صلبه است و آنچه علم جديد اثبات كرد نظريه تركب جسم از ذرات صغار غير صلبه
است.
اما برهان: اين برهان، برهان سادهاى است و مبتنى است بريك اصل كلى و
بديهى كه با اين
نام کتاب : تفكر فلسفى غرب (از منظر استاد شهيد مرتضى مطهرى) نویسنده : دژاكام، على جلد : 1 صفحه : 83