سقراط[1] (399- 470 ق. م)

اصلاح نفس‌

براى اصلاح اخلاق و تهذيب نفس طرق مختلفى پيشنهاد شده و مشربهاى گوناگونى پديد آمده است. از جمله مشرب سقراطى است. طبق اين مشرب انسان بايد خود را از راه عقل و تدبير اصلاح كند. آدمى اول بايد به فوائد تزكيه و مضرات آشفتگى اخلاق ايمان كامل پيدا كند و سپس با ابزار دستى عقل يك يك صفات مذموم را پيدا كند. مثل كسى كه مى‌خواهد موها را تك تك از داخل بينى بچيند، يا مثل كشاورزى كه از لابلاى زراعت با دست خود يك يك علف هاى هرزه را بكند، يا مثل كسى كه مى‌خواهد گندم را با دست خود از ريگ و كلوخ پاك كند- و آنگاه آنها را از خرمن هستيش پاك كند. طبق اين روش بايد با صبر و حوصله و دقت و حساب و انديشه، تدريجا مفاسد اخلاقى را زايل‌كرد و غشها را از طلاى وجود پاك كرد و شايد بتوان گفت كه براى عقل امكان‌پذير نيست كه از عهده برآيد.[2]

روش تعليمى و تربيتى سقراط

سقراط در تعليمات خود از روش (استفهام تقريرى) استفاده مى‌كرد. او وقتى مى‌خواست مطلبى را به طرف ثابت كند از بديهى‌ترين مسائل شروع مى‌كرد و به صورت سوال مى‌گفت:

[1]1 .Socrates .

[2] - جاذبه و دافعه عليع، صص 75- 76.