«آزادى» در تعبيرات اسلامى‌

چند كلمه‌اى راجع به تعبيراتى كه دراسلام راجع به آزادى آمده است، عرض مى‌كنم.

اسلام درباره آزادى به عنوان يك ارزش از ارزشهاى بشر اعتراف كرده‌ست اما نه ارزش منحصر به فرد، و نه آزادى با آن تعبيرها و تفسيرهاى ساختگى، بلكه آزادى به معنى واقعى.

على (ع) وصيت‌نامه‌اى‌[1] به امام حسن (ع) در نهج‌البلاغه دارند كه يكى از جمله‌هاى آن نامه اين است:

«وَ اكْرِمْ نَفْسَكَ عَنْ كُلِّ دَنيَّةٍ وَ انْ سافَتْكَ الىَ الرَّغائِبِ فَانَّكَ لَنْ تَعْتاضَ بِما تَبْذُلُ مِنْ نَفْسِكَ عِوَضاً»[2]

جان و روان خودت را گرامى‌بدار و از هر كار دنى و پست و از هر دنائت و پستى محترم بدار. نمى‌گويد مثلًا جان خودت را گرفتار نكن، مى‌گويد «اكرم» يعنى احترام ذات خودت را حفظ كن از اينكه تن به دنائت و پستى بدهى. «فانك لن تعتاض بما تبذل من نفسك عوضاً». همانطور كه قرآن مى‌فرمايد بزرگترين باختنها، باختن خود است، اينجا على (ع) همان معنا را به تعبير ديگر مى‌گويد: پسرم براى هر چه كه از دست بدهى و بفروشى مى‌توان قيمت گذاشت؛ هر چه داشته باشى قابل اين است كه بفروشى و در مقابل آن [قيمت معادلش را] دريافت كنى ولى يك چيز دارى كه اگر آن را بفروشى، بهائى در همه جهان براى آن پيدانمى‌كنى و آن خودت هستى، يعنى همان نفس و جان و روحت؛ اگر روحت را بفروشى و تمام دنيا و مافيها را به تو بدهند، ديگر برابرى نمى‌كند «فانك لن تعتاض بما تبذل من نفسك عوضا».

فرزند بزرگوارش امام‌صادق (ع) مى‌فرمايد: فقط يك چيز است كه مى‌شود با جان و نفس و «خود» من برابرى‌كند و آن‌خداست. جان‌رامى‌تون به خدافروخت و خدا را گرفت ولى در همه مخلوقات عالم، و ملك و ملكوت و دنيا و آخرت، بهائى براى نفس‌پيدانمى‌شود.

على (ع) در همان نامه مى‌فرمايد:

«و لاتكن عبد غيرك فقد جعلك الله حرا»

پسرم هرگز بنده ديگرى مباش زيرا خداوند تو را آزاد آفريده است.

يك تعبير ديگر از نهج‌البلاغه براى شما نقل كنم.

على (ع) عبادتها را ارزشيابى‌مى‌كند و اين [تعبير] در احاديث زيادى آمده است،

[1] - وصيت يعنى سفارش، و لازم نيست براى بعد از مردن باشد؛ وصيت‌نامه يعنى اندرزنامه.

[2] - نهج البلاغه، نامه 31.