نتايج تعلق و وابستگى انسان‌

اما اين مكتب در مورد آزادى مطالب ديگرى هم دارد. تا اينجا آزادى به معنى آزادى فلسفى را مطرح مى‌كند: انسان آزاد و مختار آفريده شده است و حتى انسان سرشت خود را خود بايد به خود بدهد. بعد مى‌گويند: هر چيزى كه بر ضد آزادى و منافى با آن باشد، انسان را از انسانيت خارج و او را بيگانه از انسانيت مى‌كند.

انسان بالذات آزاد آفريده شده است. ممكن است عواملى از جمله وابستگيها و تعلقها آزادى را از انسان بگيرد. اگر انسان خودش را به چيزى ببندد و به آن تعلق و وابستگى پيدا كند و بنده و تسليم چيزى باشد- حال هر چه مى‌خواهد باشد- از نظر اين مكتب از انسانيت خارج شده است. زيرا آزادى از او گرفته شده است. انسان يك موجود آزاد و رهاست؛ همينقدركه خودرابه چيزى بست، آزادى و رهائى از او گرفته شده‌است.

لازمه تعلق و وابستگى انسان، چند چيز است: اولًا وقتى انسان وابسته به چيزى مثل پول شد و پول نقش اساسى را براى او بازى كرد، آن پول توجه انسان را از «خود» به پول مى‌كشاند و نتيجه‌اش غفلت انسان از خود و توجه به ديگران است. همين كه انسان به چيزى وابسته شد، اين وابستگى رهائى را از انسان مى‌گيرد و او را از خودش غافل مى‌كند و توجه انسان را به آن چيز جلب مى‌كند. هيچ وقت اين انسان به ياد خودش نيست، به ياد آن محبوب و مطلوبش است و اين خودش براى انسان يك سقوط است و آزادى و آگاهى را از او نفى مى‌كند و به جاى يك موجود خود آگاه، يك موجود «خود غافل» و «غيرآگاه» مى‌شود. اگر درباره آن شى‌ء از آن انسان سؤال كنى، دقيقترين اطلاعات را به تو مى‌دهد ولى از خودش بى‌خبر است.

خصلت دوم اين تعلقات اين است كه انسان از ارزشهاى خود و ارزشهاى انسانى غافل مى‌شود و همه توجهش معطوف به ارزشهاى آن شى‌ء مى‌شود. براى يك آدم پول‌پرست، آن چيزهايى كه ارزش انسانى است، ارزش ندارد؛ اصلًا خود او براى خودش ارزش ندارد.

شرافت و كرامت در ذهن او نقشى ندارد، آزادى و آزادگى در ذهن او نقشى ندارد و هر چه هست پول است. ارزشهاى پول براى او ارزش است ولى ارزشهاى خودش براى خودش ارزش نيست. ارزشهاى خودش در نظر او سقوط مى‌كند و ارزشهاى آن شى‌ء زنده مى‌شود.

خصلت سوم اين است كه وابستگى به يك شى‌ء اسارت مى‌آورد. وقتى انسان خودش را به‌