مقايسه ديدگاه نيچه و ماركسيستها

ماركسيستها مى‌گويند مفاهيم اخلاقى- مخصوصا مفاهيم اخلاقى دينى و مذهبى- را طبقات مرفه و برخوردار براى تسكين طبقه محروم و جلوگيرى از انقلاب و شورش طبقه محروم به وجود آورده‌اند. دين، وضع شده از ناحيه طبقات استثمارگر است. نيچه درست عكس اين مطلب را مى‌گويد. او چون فلسفه‌اش بر محور تكامل نسل بشر (و كمال را هم فقط در قدرت مى‌داند) و پيدايش انسان نيرومند (ابر مرد) است، مى‌گويد اصلًا دين و اخلاق و اين مسائل را طبقه ضعفا كه به حكم طبيعت محكوم به فنا هستند اختراع كردند براى اينكه جلو طبقه اقويا را بگيرند. در قانون تكامل طبيعت، ضعيف اساسا محكوم است و بايد هم از بين برود- گناهى از خود ضعف بالاتر نيست- و قوى بايد باقى بماند براى اينكه نسل قوى‌تر، از او به وجود بيايد و طبيعت در اقويا به كمال مى‌رسد نه در ضعفا. ضعفا موجوداتى حذف شدنى هستند، بايد هم حذف بشوند و تقويت ضعيف بسيار كار غلطى است. اين مفاهيم دين و مذهب و انصاف و عدالت و نفس كشى و ايثار و از خود گذشتگى و غيره را ضعفا اختراع كردند، چون ديدند با زور از عهده اقويا بر نمى‌آيند آمدند اين معانى و مفاهيم را وضع كردند و به اين وسيله جلو پيشرفت اقويا را گرفتند. در منطق او دين ساخته دست ضعفاست براى جلوگيرى اقويا، كه هميشه حق هم از آن قوى است: «الحُكمُ لِمَن غَلَبَ» حق از آن همانى است كه در اين تنازع طبيعى پيروز شده است، و لهذا تمام معانى و مفاهيم دينى و مذهبى و اخلاقى را به كلى نفى مى‌كند و مى‌گويد اينها مانع تكامل هستند.[1]

نقش پيامبران در تاريخ‌

بعضى نقش دين و مذهب و مظاهر آن يعنى پيامبران را در تاريخ منفى مى‌دانند. اينان مدعى هستند قانون تكامل طبيعت و تكامل تاريخ براساس غلبه اقويا و حذف ضعفاست، نيرومندان عامل پيشرفت تاريخ و ضعيفان عامل توقف و انحطاط بوده و هستند، دين و مذهب اختراع ضعفا براى ترمز اقوياست، ارباب اديان مفاهيم عدل، آزادى، راستى، درستى، انصاف، محبت، ترحم، تعاون ... را، به عبارت ديگر اخلاق بردگى را به سود ضعفا يعنى طبقه‌

[1] - مجموعه آثار، ج 3، صص 351- 352.