سؤال: تماس اين مسأله با ادله توحيد چيست؟

استاد: من معتقدم كه با نظريه تبدل انواع، نمايش اصل علت غايى را خيلى بهتر مى‌شود درك كرد.

سؤال: جنابعالى راجع به تكامل صحبت فرموديد، اما راجع به تبدل انواع كه بيشتر با خداشناسى و قرآن و ساير كتابهاى مذهبى تناسب دارد، صحبتى نفرموديد.

استاد: عرض كرديم كه طرح مسأله از نظر تماس با كتابهاى مذهبى، مرحله بعدى است.

تكامل هم كه عرض كرديم، مقصودمان فقط تكامل فرد نبود، بلكه مقصود همان تكامل از نوعى به نوع ديگر و همين رابطه نسلى بود، و عرض‌كرديم از نظر خداشناسى به عنوان يك مسأله عقلى و علمى، اينكه قائل بشويم رابطه نسلى افراد هر نوعى فقط با اجداد نوع خودشان است نه با اجداد نوع ديگر، يا قائل بشويم با اجداد نوع ديگرى است بين اين دو يعنى بين اين نظريه و خداشناسى هيچ تماسى نيست، تماسش فقط در همان نقطه‌اى بود كه عرض‌كردم. بله، از نظر كتابهاى آسمانى اين مطلب قابل بحث است. اين كتاب آقاى دكترسحابى هم در همين زمينه است و آن اين است كه از نظر علم امروز تقريبا امر مسلمى است كه انسان از نسل حيوانات و جاندارهاى گذشته است. حالا اگر به صورت تغييرات تدريجى باشد، اينكه آيا آن احتمالات- كه خود داروين چندان نگفته است و ديگران گفته‌اند- در باب اينكه انسان از نسل ميمون است يا از نسل ميمون نيست، با آنچه كه در كتابهاى آسمانى آمده تضادى دارد يا تضادى ندارد، اگر لازم باشد، در يك جلسه على‌حده بايد روى آن بحث كنيم.[1]

[1] - مجموعه آثار، ج 4، صص 242- 256