ارسطو[1] (322- 384 ق. م)

ما بعدالطبيعه، متافيزيك‌

ارسطو اول كسى است كه پى برد يك سلسله مسائل است كه در هيچ علمى از علوم اعم از طبيعى يا رياضى يا اخلاقى يا اجتماعى يا منطق نمى‌گنجد و بايد آنها رابه علم جداگانه‌اى متعلق دانست، شايد هم او اول كسى است كه تشخيص داد محورى كه اين مسائل را به عنوان عوارض و حالات خود گرد خود جمع مى‌كند، «موجود بما هو موجود» است، و شايد هم او اول كسى است كه كشف كرد رابط و عامل پيوند مسائل هر علم با يكديگر و ملاك جدائى آنها از مسائل علوم ديگر چيزى است كه موضوع علم ناميده مى‌شود.

البته مسائل اين علم بعدها توسعه پيدا كرد ومانند هر علم ديگراضافات زيادى يافت. اين مطلب از مقايسه مابعدالطبيعه صدرالمتألهين روشن مى‌شود. ولى به هر حال ارسطو اول كسى است كه اين علم رابه عنوان يك علم مستقل كشف كرد وبه آن در ميان علوم ديگر جاى مخصوص دارد.

ولى ارسطو هيچ نامى روى اين علم نگذاشته بود. آثارارسطو رابعدازاو دريك دائره‌المعارف جمع كردند. اين بخش از نظر ترتيب، بعد از بخش طبيعيات قرار گرفت و چون نام مخصوص نداشت به «متافيزيك» يعنى بعد از فيزيك معروف شد. كلمه متافيزيك به وسيله مترجمين عربى به «مابعدالطبيعه» ترجمه شد.

كم‌كم فراموش شد كه اين نام بدان جهت به اين علم داده شد كه در كتاب ارسطو بعد از

[1]1 .Aristotle .