حسن و حسين عليهما السّلام امامند و پيشوا

حالا معنا و مفهوم عميق اين گفته پيامبر صلّى اللّه عليه و آله را مى‌فهميم كه فرمود:

«الحسن و الحسين امامان قاما أو قعدا.»

حسن و حسين امامند و پيشوا، چه شرايط براى رسيدن به خلافت و امامت ظاهرى آنان آماده شود و چه چنين شرايطى حاصل نشود.

يا ديگر گفته‌هاى آن حضرت كه اين معنا را بيان مى‌كند، با اين كه عمرشان در آن زمان از عدد انگشتان يك دست تجاوز نمى‌كرد. امام حسن عليه السّلام بر كسانى كه به دليل صلحش با معاويه به وى اعتراض مى‌كردند به همين گفته پيامبر صلّى اللّه عليه و آله استدلال مى‌كرد.[1]

بعضى مايلند ادعا كنند كه خلافت امام حسن عليه السّلام با انتخاب و بيعت مسلمين با آن حضرت بود، نه به وصيت كسى، حتى پدرش.[2]

اما گفته پيامبر و ساير مطالبى كه در اين باره گذشت، اين ادعا را تكذيب مى‌نمايد. ما روايات زيادى داريم كه مى‌گويد: امير المؤمنين عليه السّلام به خلافت امام حسن عليه السّلام بعد از خود وصيت كرده است. مى‌توان موارد زير را در اينجا برشمرد:

1. امام حسن عليه السّلام در نامه‌اى به معاويه نوشت:

«و بعد، فان امير المؤمنين علىّ بن ابى طالب لما نزل به الموت ولّاني هذا الامر بعده؛[3]

[1] - ر. ك: علل الشرايع، ج 1، ص 211.

[2] - المجتمع الكويتيه( مجله)؛ مجروح الذهب، ج 2، ص 414: امير المؤمنين عليه السّلام براى وى پيمان نگرفت. ر. ك: انساب الاشراف، ج 3، ص 31.

[3] - ر. ك: مقاتل الطالبيين، ص 55 و 56؛ فتوح ابن اعثم، ج 4، ص 151؛ مناقب ابن شهر آشوب، ج 4، ص 31؛ شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 36- 40؛ بحار الانوار، ج 44، ص 64، نقل از:

كشف الغمه؛ قرشى، حياة الحسن عليه السّلام، ج 2، ص 29.