پيش گفتار

زندگانى امام حسن عليه السّلام ارتباطى تنگاتنگ با زندگانى برادرش سيد الشهدا، امام حسين عليه السّلام دارد و حتى هر كدام عضوى از ديگرى به شمار مى‌رود؛ خصوصا زندگانى سياسى آن دو، زيرا هر دو در وقوع حوادث و نيز تأثيرگذارى بر آن‌ها- چه در مرحله موضع‌گيرى و چه در مرحله نتايج و آثار- با هم شريكند.

اين ارتباط منحصر نيست به دوره‌اى كه به عنوان امام، مسئوليت رهبرى و هدايت امت اسلامى را بر عهده داشتند، بلكه سراسر زندگانى آن دو، حتى آن موقع را كه در دامان پرمهر و محبت جدّ بزرگوارشان پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله به سر مى‌بردند در بر مى‌گيرد، تا چه رسد به تحولاتى كه در روزگار خلفاى ثلاثه و دوران امامت ظاهرى پدرشان امير المؤمنين على عليه السّلام در جامعه اسلامى روى داد.

ما آثار مستقيم موضع‌گيرى امام حسن عليه السّلام را- حتى پس از شهادتش- در تمامى موضع‌گيرى‌ها و حوادث دوران امام حسين عليه السّلام مشاهده مى‌كنيم، چه امام به طور مستقيم مسئوليت آن را بر عهده داشت و چه به طور غير مستقيم در آن نفوذ و تأثير گذاشت‌[1].

[1] - مانند: تربيت تنى چند از شخصيت‌هاى بزرگ؛ سخنان و خطبه‌هاى القا شده در مناسبت‌هاى گوناگون؛ صلح با معاويه براى حفظ كيان شيعه و رسوايى امويان و منافقان و برملا ساختن نيات شوم آنان كه از راه القاى سخنرانى و انجام دادن اعمال غير انسانى و غير اسلامى در صدد ضربه زدن به شيعه و اسلام حقيقى بودند.