دستور داده شده است. خريد و فروش انسانها به صورتى كه در بعض كتابها از جمله در اين كتاب آمده، با اسلام راستين مغايرت دارد.

ص 161، س 15 بر زنان حرام است كه به گرمابه روند مگر آنكه ... پيداست كه زن بايد تطهير كند، گويا نظر مؤلف اين است كه زن جز در مواقع اضطرارى از خانه بيرون نرود و نيز خود را بپوشد. ظاهرا دليل مؤلف در اين امر رواياتى است كه بيشتر جنبه طريقيّت دارد وگرنه خروج زن از خانه و به گرمابه رفتن وى نمى‌تواند رأسا حرام باشد.

ص 174 س 3 آموختن خط در مساجد ...- آموزش اطفال در سنّ مناسب در مسجد يا خانه، به شرط رعايت آداب لازم، مانعى نبايد داشته باشد، و تصميم‌گيرى در اين امر به مقتضيات زمان و امكانات جامعه بستگى دارد. در زمان ما (سال 1359 هجرى شمسى) به بركت انقلاب اسلامى، مساجد مركز آموزش فرهنگ اسلامى به مردم خاصه جوانان و نوجوانان، و محلّ اداره امور محلّات و رفع نيازهاى مادّى و معنوى مردم گرديده است.

ص 175، س 15 ايشان (بچه‌ها) را بزند ...- مؤلف برپايه اوضاع و احوال روزگار خود اظهارنظر كرده است و زيانهاى تنبيه بدنى كه از سالها پيش مورد بحث صاحبنظران قرار گرفته، بر كسى پوشيده نيست.

ص 175 س آخر- زنان را نوشتن نياموزيد و آنان را در غرفه‌ها ننشانيد- بر فرض اينكه حديث منقول از رسول اكرم صحيح باشد، مى‌توان آن را محدود به زمان و مكان خاصّى دانست و با اصل كلّى «طلب العلم فريضة على كلّ مسلم» منافات دارد، و اينكه زنان را از غرفه‌نشينى منع كرده است نيز مؤيد اين معنى است. ظاهرا زنان براى خودنمائى در اتاقهاى فوقانى مى‌نشستند و اين امر موجب فساد مى‌شد و به همين جهت از اين كار نهى شده است. به‌هرحال امروزه با توجه به ضرورت آپارتمان‌نشينى در شهرهاى بزرگ، نمى‌توان چنين دستورى را اجرا كرد.

ص 198، س آخر- اگر اين نبود كه خداوند مردمان را به وسيله يكديگر دفع مى‌كند ...- مؤلف در استناد به آيه‌ «وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ ...» و تفسير آن به گواهان، اشتباه كرده است. در تفسيرهاى معروف از جمله كشّاف زمخشرى چنين قولى، حتى به صورت «قيل» ديده نشد. آيه درباره لزوم جهاد و دفاع است، چنانكه در سوره حج آيه 40 نيز آمده است: «الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِيَعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيراً وَ لَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ.»[1]

ر ك: فرهنگ اسدى و برهان قاطع.

( حاشيه برهان قاطع مصحح دكتر معين).

( سوزنى)

ر ك: فرهنگ فارسى معين.

[1] ابن اخوه، محمد بن محمد، آيين شهردارى / ترجمه، 1جلد، مركز انتشارات علمى و فرهنگى، بنگاه ترجمه و نشر كتاب - تهران، چاپ: دوم، 1360.