به جنبه‌هاى وارداتى و ايهام و ابهام اصطلاحات و شعارها بود. وى برخلاف تبليغات، از آخوندهاى دربارى نبود، بلكه از مخالفان استبداد داخلى و استعمار خارجى بود.[1]

در غوغاى استبداد محمدعلى‌ميرزا و جنگ قزاقان روس با مردم و نمايندگان، صداى شيخ بازتاب مناسبى نيافت. عده‌اى به تحريف سخنان او و جمعى به تخريب شخصيتش پرداختند، در نتيجه نتوانست در زمان حيات خود آن‌چنان كه بايد، جريان‌هاى مشكوك و منحرف را افشا كند. در هشتم مرداد 1288 او را به جرم ضديت با مشروطه دستگير و در نهم مرداد به اعدام محكوم كردند و او را به دار آويختند. عده‌اى هم پاى جنازه او كف و سوت زدند و براى پيروزى آزادى، هورا كشيدند!

اعدام شيخ فضل‌الله نورى با بازتاب منفى در داخل و خارج از كشور روبه‌رو و موجب تفرقه و يأس مردم از مشروطيت شد و زمينه‌ساز انزواى مردم و سلطه بيشتر انگليس و كودتاى سوم اسفند 1299 گرديد.

اما وقايع پس از شهادت شيخ و انتشار نوشته‌هاى او، نشان داد كه چه خوب روند تحولات و آينده را درك كرده بود. در اين مورد مرحوم جلال آل‌احمد مى‌نويسد:

در غربزدگى به صراحت اشاره كردم كه اعدام شيخ فضل‌الله نورى علامت استيلاى غربزدگى بود برين مملكت و اينجا مى‌خواهم بيفزايم كه گرچه ظاهراً اعدام آن بزرگوار علامت پيروزى مشروطيت بود، اما به علت قضاياى بعد و كودتاى 1299 و ديگر اتفاقات چهل ساله اخير، آن واقعه بزرگترين شكست مشروطيت بود و در عين حال واضح‌ترين علامت شكست روشنفكران.[2]

قرارداد 1907 (1286 ش.)

در جريان وقايع استبداد صغير و درگيرى‌هاى داخلى، دو قدرت بزرگ استعمارى، با اين توجيه‌

[1]. براى اطلاع بيشتر از زندگى، افكار و فعاليت‌هاى شيخ فضل‌الله نورى بنگريد به: على ابوالحسنى( منذر)، ديده‌بان بيدار، ديدگاه‌ها و مواضع فرهنگى شيخ فضل‌الله نورى

[2]. براى اطلاع بيشتر بنگريد به: جلال آل‌احمد، خدمت و خيانت روشنفكران، ص 121