سر در خانه آويزان كنند تا به اين ترتيب مصونيت داشته باشند!

كميته‌اى مركب از 28 نفر به عنوان «كميسيون عالى» براى اداره كشور تعيين شدند. اين كميته در نخستين نشست خود، محمدعلى شاه را از سلطنت خلع و فرزند سيزده ساله او، احمدميرزا را به سلطنت منصوب كرد و چون او قادر به اداره سلطنت نبود، عليرضاخان عضدالملك، رئيس ايل قاجار، به نيابت سلطنت منصوب شد! اگرچه شاه مخلوع، تلاش‌هايى براى بازگشت به سلطنت كرد، ولى موفق نشد و سرانجام به كمك نيروهاى روس و انگليس، ايران را ترك گفت و تا پايان عمر در روسيه اقامت گزيد.

دادگاهى مركب از فراماسون‌ها و افرادى خاص براى محاكمه مستبدان تشكيل شد و در واقع تسويه حساب‌هاى مختلف با پوشش مجازات صورت گرفت.

شيخ فضل‌الله در مقابله با انحرافات‌

در جريان درگيرى‌هاى داخلى و مقاومت مردمى در برابر نيروهاى دولتى و قزاقان روس، فرصت‌طلبان با بهره‌گيرى از احساسات و بى‌اطلاعى بخشى از مردم و برخى از روحانيان، تلاش براى انحراف از اهداف جنبش را آغاز كردند. طرح و تبليغ ديدگاه‌هاى غيراسلامى، قراردادن پست‌هاى دولتى در اختيار افراد مشكوك و وابسته، وجود ابهامات متعدد در قانون اساسى، از جمله مواردى بود كه موجب نگرانى شمارى از علما و مبارزان شد. بنابراين عده‌اى از علما به رهبرى شيخ فضل‌الله نورى، حركتى را با شعار «مشروطه مشروعه» آغاز كردند.

شيخ كه نقش مؤثرى در پيروزى جنبش مشروطيت داشت، با بينش و تقواى خود، پيش از ديگران متوجه فرجام شوم مشروطه شد. او پذيرفت در راه عقيده خود بر سرِ دار برود، اما از مواضع اصولى خود عقب‌نشينى نكند. شيخ ديدگاه عميق و واقع‌بينانه‌اى نسبت به استقلال، عدالت و حاكميت اسلام داشت. در اعتقاد او آزادى به معناى رهايى از ستم و اجتناب از آشوب و بى‌بند و بارى بود. او درباره مشروعيت مجلس معتقد بود كه آراى مجلسيان بايد با نظارت و تنفيذ فقيه همراه شود تا مشروعيت دينى داشته باشد. انتقادهاى شيخ به مشروطه بيشتر ناظر