1320، خود را در امضاى قراردادِ فوق، آلت فعل ناميد.[1]

او و ساير همفكرانش خواهان تغيير خط فارسى به لاتين، حذف اسلام از قانون اساسى و نظام حقوقى كشور، آزادى و برابرى حقوق زن و مرد، از فرق سر تا ناخن پا فرنگى شدن! و پذيرش برترى و سلطه غرب بودند.

جنبش تنباكو

با افزايش آگاهى از اهداف و سياست‌هاى استعمارى و مخالفت با حكومت‌هاى وابسته و فاسد، مبارزان جهان اسلام به افشاى ماهيت جريان‌هاى استعمارى و مقابله با آنها پرداختند و مردم را به قيام و حضور در صحنه دعوت كردند. استعمارگران، شناختى از اسلام مبارز و سياسى و نيز تصور روشنى از جايگاه علما و روحانيون و نفوذ و اعتبار آنان در ميان توده مردم و همبستگى مردم در مقاطع حساس نداشتند. گرچه اطلاعات پراكنده‌اى در اختيار داشتند، ولى در طول يك قرن سلطه آنان بر كشورهاى مسلمان، با حركت‌هاى نيرومندى برخورد نكرده بودند و اطلاعى‌از پيچيدگى‌هاى فرهنگى، تشكيلاتى و ساختارى تشيع نداشتند.[2]

امپراتورى بريتانيا تصور مى‌كرد تسلط بر دولت و حاكميت، به معناى سلطه كامل بر مردم است؛ از اين رو به اشكال مختلف اقدام به تحكيم سلطه و افزايش وابستگى اين دولت‌ها نمود كه نمونه‌اى از آن، اخذ امتياز انحصار توليد، خريد، فروش، صادرات و كليه امور مربوط به توتون وتنباكو بود.

ناصرالدين شاه پس از سفرى طولانى و پرهزينه به اروپا و خالى شدن خزانه، براى تأمين هزينه‌هاى دربار و وابستگان به خاندان قاجار، از انگليس تقاضاى قرض كرد. اين درخواست كه با زمينه‌سازى‌هاى قبلى همراه بود، مقدمه‌اى شد تا دولت انگليس از فرصت به‌دست آمده‌

[1]. جلال‌الدين مدنى، تاريخ سياسى معاصر، ص 36 و 37

[2]. با وجود گذشت بيش از يك قرن از جنبش تنباكو، مى‌توان گفت كشورهاى غربى هنوز هم تصوير دقيق و روشنى از تشيع و ابعاد آن ندارند. اعتراف بسيارى از سياستمداران و مقامات غرب، شكست در مقابله با انقلاب اسلامى و شرايط پيش آمده در عراق پس از سقوط نظام بعثى، نمونه‌اى از اين واقعيت است