گروه‌هاى مبارز

اگر بر اساس تعريف، گردهمايى حداقل سه يا پنج نفر را گروه بدانيم، پس از قيام پانزدهم خرداد تا پيروزى انقلاب، هزاران گروه بزرگ و كوچك در سراسر كشور براى مبارزه با رژيم با تفكرات و خطمشى‌هاى متفاوت تشكيل شد.[1] بسيارى از اين گروه‌ها پس از مدتى تعطيل و اعضاى آنها دستگير مى‌شدند؛ به‌گونه‌اى كه يكى از زمينه‌هاى پژوهش در تاريخ معاصر، شناسايى گروه‌ها، اهداف، عملكرد و سرانجام آنها، بر اساس اطلاعات، اسناد و خاطراتِ موجود است.

در اين بخش به معرفى اجمالى چند گروه فعال و نيرومند كه در اين دوران فعاليت داشتند و تا حدودى در روند مبارزات و تداوم آن- صرف‌نظر از مبانى اعتقادى و ارزش‌گذارى عملكرد آنها- تأثيرگذار بوده‌اند مى‌پردازيم. معرفى بسيارى از گروه‌هاى تأثيرگذار به ويژه در زمينه‌هاى فرهنگى، آموزشى و خدماتى به علت گستردگى مقدور نيست.

[1]. نيروهاى مبارز و ضدرژيم، به مقياس گسترده، هرچند غيرمتمركز و برنامه‌ريزى نشده، هسته‌هاى مقاومت فرهنگى، سياسى، اجتماعى و انقلابى را شكل دادند و با الهام از فرهنگ مقاومت و شهادت و با بهره‌گيرى از تجربيات و مبارزات گذشته جريان جديدى را ايجاد كردند. اتفاق غيرمنتظره‌اى كه در اين ايام روى داد، اين بود كه طبقه متوسط كه براى گسترش بازار مصرف و جلوگيرى از انقلاب به وجود آمده بود، برخلاف تصور و طرح اوليه، نه تنها پايگاه گسترش نفوذ آمريكا نشد، بلكه با ارتقاى آگاهى و افزايش نفوذ و حضور در صحنه‌هاى سياسى اجتماعى و با بهره‌گيرى از فرهنگ تشيع تبديل به نيروى محركه نهضت اسلامى و در ادامه پيروزى انقلاب اسلامى گرديد. همچنان‌كه در جنبش‌هاى گذشته طبقه متوسط مشابه چنين نقشى را ايفا كرده بود.

طبقه متوسط با گسترش سواد و دسترسى به رسانه‌ها و اطلاع از تحولات جهانى و با پشتوانه دستاوردهاى يك قرن دگرگونى‌هاى سياسى و با پذيرفتن رهبرى روحانيان و مرجعيت حضرت امام خمينى، حركت نيرومندى را در ايران شكل داد كه هم از ديدگاه و بينش ماركسيسم و هم از انتظار و تجربه سرمايه‌دارى دور بود. از اين رو حتى پس از پيروزى انقلاب بسيارى از تحليلگران و نظريه‌پردازان سياسى، در تبيين نقش لايه‌هاى اجتماعى و علل قدرت فوق‌العاده طبقه متوسط و چگونگى پيوند و هماهنگى آن با روحانيان، دانشگاهيان و كارگران، دچار تعارض شديد، و به اصطلاح پارادوكس، بودند؛ به‌گونه‌اى كه تمامى پيش‌بينى‌ها و تحليل‌ها و حتى برنامه‌ريزى‌هاى رژيم شاه و كارشناسان اطلاعاتى- امنيتى خارجى براى مقابله و مهار انقلاب ناكارآمد و غيرواقعى شد. حضور قوى و مؤثر طبقه متوسط شهرنشين به معناى نفى حضور و فعاليت ديگر اقشار نظير كشاورزان و حتى بخشى از قشرهاى مرفه و يا فقير نمى‌باشد. قطعاً از ويژگى‌هاى منحصر به فرد نهضت و انقلاب اسلامى حضور اقشار مختلف و در مقياسى گسترده حضور زنان است. علت اصلى ناكارآمدى و ابطال بسيارى از تئورى‌هاى رايج سياسى و نظريه‌هاى مربوط به انقلاب نيز همين پديده مى‌باشد