رضايت مردم براى تحكيم و تثبيت موقعيت رژيم سلطنتى، نيروهاى مذهبى علاوه بر بازگرداندن و تقويت حوزه‌ها، اقدام به تأسيس مدارس اسلامى و انجمن‌هاى گوناگون كردند.[1]

مدارس جديد كه بزرگترين مجموعه آنها به‌نام «جامعه تعليمات اسلامى» و با ابتكار و همت مرحوم شيخ عباسعلى اسلامى در تهران و بعضى شهرها، تأسيس شد، زمينه‌ساز تربيت شمارى از متخصصان متدين در رشته‌هاى مختلف گرديد كه بعدها آثار و نتايج ارزنده آن بروز كرد. شمار بسيارى از كسانى كه از سال 1341 به بعد در مبارزات اسلامى نقش فعال و مؤثرى برعهده گرفتند، در اين‌گونه مدارس تحصيل كرده بودند.[2] در دهه 20 تصور نمى‌شد مدارس دينى جديد بتوانند چنين آثار گسترده‌اى درپى داشته باشند؛ بنابراين در دهه 50 رژيم شاه براى مقابله با اين آثار محدوديت‌ها و مشكلات بسيارى براى اين مدارس ايجاد كرد.

[1]. وضعيت اكثر مدارس علميه دينى در دوره رضاخان تغيير كرد. از اين رو يكى از رويكردهاى مبارزه در دهه 20 بازگرداندن اين‌گونه مدارس به وضعيت و كاركرد اوليه خود بود. براى نمونه مى‌توان به مدرسه نواب مشهد اشاره كرد .... درباره مدارس علميه شهر يزد آقاى خاتم يزدى مى‌نويسد:« همه مدارس علوم دينى يزد كه اتفاقاً زياد هم بودند، يا در اختيار آموزش و پرورش بود و يا از اين مدارس به‌عنوان اصطبل اسب‌هاى شهردارى استفاده مى‌شد. بعضى از مدارس را بازارى‌ها انبار كالاهاى خود كرده بودند، و بعضى نيز پاتوق دراويش گشته بود ... بعد از سقوط پهلوى اول، مدارس يزد مثل مدرسه خان بزرگ و خان كوچك و مصلا و چهار منار و ملاعبدالرحيم خان در اختيار روحانيت قرار گرفت.»

در سارى نيز يكى از مدارس علميه از زمان رضاخان به مدرسه دخترانه تبديل و تا سال 1326 يكسره به همان شكل مانده بود. وقتى نواب صفوى خبر آن را شنيد، همراه سى نفر به سارى رفت و در آن مدرسه وارد شده به سخنرانى پرداخت. مسئولان شهر ابتدا قول همكارى دادند، اما اندكى بعد نواب را دستگير و يازده روز زندانى‌اش كردند. وى را تا تشكيل دادگاه آزاد كردند. وى به تهران آمد. پس از آن اين پرونده همچنان ماند، تا آنكه وى به جرم ورود به زور به دبستان، به دو سال زندان محكوم شد. به همين بهانه بود كه نواب در دولت مصدق قريب بيست ماه زندانى شد.( رسول جعفريان، جريان‌ها و سازمان‌هاى مذهبى- سياسى ايران 57- 1320، ص 28- 22.)

نامه شديدالحن آيت‌الله كاشانى به فروغى نخست‌وزير در هفتم مهرماه 1320، در اعتراض به تبديل وضعيت مدارس دينى و مساجد و ضرورت بازگرداندن آنها، نمونه‌اى از اقدامات بسيارى است كه براى تربيت نيروى مذهبى و تقويت جايگاه و موقعيت دين انجام شد.( همان، ص 28.)

[2]. بر اساس اين واقعيت است كه آمريكا براى سلطه نهايى و كامل خود بر جهان اسلام، در قرن 21 طرح تغيير نظام آموزش‌و حذف دروس دينى و زبان عربى و تاريخ اسلامى را دنبال و دولت‌هاى وابسته را مجبور به پذيرش اين طرح مى‌كند