اجتماعى بيش از آن است كه در اين برگ بازگو شود. مطالعه‌ى يك دوره فقه نمايانگر آزادى‌هاى فزون از حدّ انسان در زندگى است، البته مشروط به آن‌كه به سعادت او لطمه‌اى وارد نكند يا حقوق ديگران را پايمال نسازد.

2. عقيده و مذهب چيزى نيست كه بازور و فشار پديد آيد، زيرا بايد بين تسليم ظاهرى و تسليم باطنى فرق نهاد. تسليم ظاهرى با جبر و زور صورت مى‌پذيرد و دشمن خونى در مقابل دشمن خود، سر فرود مى‌آورد، ولى دين، تسليم قلبى است، و تسليم قلبى براى خود مبادى و مقدّماتى دارد. تا آن مبادى فراهم نشود، تسليم باطنى تحقق نمى‌پذيرد. حتى شما با دادن ميلياردها دلار به يك فرد، نمى‌توانيد از او بخواهيد كه در دل شب معتقد شود كه اكنون روز روشن است و بالعكس. و آيه‌ى مباركه‌ى‌ لا إكراه فى الدين‌[1] ناظر به همين است. يعنى دين، اكره‌پذير نيست، و بايد از طريق تبليغ و ترويج و روشنگرى مردم را به آيين حق دعوت كرد تا با آگاهى كامل به آن دل ببندند.

3. تفتيش عقايد در اسلام ممنوع است، و لذا هر فردى شهادتين را بر زبان جارى كند، جزيى از جامعه‌ى اسلامى مى‌گردد. ديگر در اين فكر نبايد بود كه او حقيقتا نيز به اسلام‌

[1]. سوره‌ى بقره، آيه‌ى 256.