صهيونيست‌هاى آمريكا مى‌گويد:

يعنى مى‌شود روزى بيايد كه دوستداران ما مثل سابق [دوره پهلوى‌] در ايران بر سركار بيايند و از ما اطاعت كنند؟[1]

د) شاخصه آزادى‌هاى اجتماعى‌

رژيم پهلوى نه‌تنها وابسته بود، بلكه خصلت «استبدادى» نيز داشت؛ تاجايى‌كه حتى سوليوان (سفير آمريكا) از رژيم پهلوى با واژه «استبداد» ياد مى‌كند و پارسونز (سفير انگليس) از اين رژيم با عبارت «حكومت ترور و وحشت».[2]

اختناق و استبداد در دوران پهلوى فضاى بسيار بسته‌اى پديد آورده بود؛ چنان‌كه يكى از مهم‌ترين شعارهاى ملت ايران در دوران مبارزه و انقلاب، شعار «آزادى» بود و با استقرار جمهورى اسلامى، ملت مسلمان ايران بدين مهم دست يافت. ساختار استبدادى رژيم پهلوى و نعمت بزرگ آزادى در جمهورى اسلامى ايران را مى‌توان در قالب چهار شاخصه «احزاب سياسى»، «انتخابات»، «مطبوعات» و «فضاى عمومى جامعه» بررسى كرد.

1. احزاب سياسى‌

احزاب و تشكل‌هاى سياسى، اجتماعى و فرهنگى، نمادى از مردم‌سالارى و نقش‌آفرينى مردم و نخبگان در هر جامعه‌اى است. آغاز پيدايش حزب و تشكّل سياسى به صورت جديد آن در ايران، به دوره نهضت مشروطيت بازمى‌گردد و تا پايان رژيم پهلوى در بهمن 1357 نيز فراز و فرودهايى بسيار مى‌يابد.

در دوره پهلوى از فعاليت آزاد و مردمى احزاب ممانعت مى‌شد و چند حزب معروف اين دوره نيز از دو ويژگى دولت‌ساخته و شخصيت‌سالارى به جاى مردم‌سالارى برخوردار بودند. محمدرضا شاه از كودتاى 28 مرداد 1332 تا بهمن 1357 هر روز بيش از پيش مانع تأسيس و فعاليت احزاب سياسى مى‌شد.

دو حزب دولتى مطرح در دوره پهلوى دوم، «حزب مردم» به رهبرى اسدالله علم، نخست‌

[1]. همان، 21/ 3/ 1379، ص 14.

[2]. ويليام سوليوان‌و آنتونى پارسونز، خاطرات دو سفير، ص 24 و 96.