است به اسناد منتشرشده سازمان‌

C. I. A

و وزارت خارجه آمريكا در سال 2000 ميلادى بپردازيم.[1]

در پايانِ بررسى علل شكست نهضت ملى شدن صنعت نفت، نامه تاريخى آيت‌الله كاشانى به دكتر مصدق و پاسخ او در 27 مرداد 1332 (روز قبل از كودتا) را براى درك بيشتر حقايق نقل مى‌كنيم.[2]

نامه آيت‌الله كاشانى به دكترمصدق‌

حضرت نخست‌وزير معظم جناب آقاى دكتر مصدق دام اقباله! عرض مى‌شود گرچه امكانى براى عرايضم نمانده، ولى صلاح دين و ملت براى اين خادم اسلام بالاتر از احساسات شخصى است و على‌رغم غرض‌ورزى‌ها و بوق و كرناى تبليغات، شما خودتان بهتر از هر كس مى‌دانيد كه همّ و غمم در نگهدارى دولت جنابعالى است كه خودتان به بقاى آن مايل نيستيد. از تجربيات روى كار آمدن قوام و لجبازى‌هاى اخير بر من مسلّم است كه مى‌خواهيد مانند سى‌ام تير كذايى يك‌بار ديگر ملت را تنها گذاشته و قهرمانانه برويد. حرف اينجانب را درخصوص اصرارم در عدم‌اجراى رفراندوم نشنيديد و مرا لكه حيض كرديد؛ خانه‌ام را سنگ‌باران، ياران و فرزندانم را زندانى فرموديد؛ مجلس را كه ترس داشتيد شما را ببرد، بستيد و حالا نه مجلسى هست و نه تكيه‌گاهى براى اين ملت گذاشته‌ايد. زاهدى را كه من با زحمت در مجلس تحت‌نظر و قابل‌كنترل نگاه داشته بودم، با لطايف الحيل خارج ساختيد و حالا همان‌طور كه واضح بود، درصدد به‌اصطلاح كودتاست. اگر نقشه شما نيست كه مانند سى‌ام تير عقب‌نشينى كنيد و به‌ظاهر قهرمان زمان بمانيد و اگر حدس و نظر من صحيح نيست كه همان‌طور كه در آخرين ملاقاتم در دزاشيب به شما گفتم و به هندرسن هم گوشزد كردم كه آمريكا ما را در گرفتن نفت از انگليس‌ها كمك كرد و حالا به دست جنابعالى به صورت ملى و دنياپسندى مى‌خواهد اين ثروت ما را به چنگ آورد و اگر واقعاً با ديپلماسى نمى‌خواهيد كنار برويد، اين نامه من سندى در تاريخ ملت ايران خواهد بود كه من شما را با وجود همه بدى‌هاى خصوصى‌تان نسبت به خودم، از وقوع حتمى يك كودتا به وسيله زاهدى كه مطابق با نقشه خود شماست، آگاه كردم كه فردا جاى هيچ‌گونه عذر موجهى نباشد. اگر به‌راستى در اين فكر اشتباه مى‌كنم، با اظهار تمايل شما سيدمصطفى و ناصرخان قشقايى را براى مذاكره خدمت مى‌فرستم. خدا به همه ما رحم بفرمايد.

ايام به‌كام باد؛ سيد ابوالقاسم كاشانى‌

[1]. بنگريد به: دونالد نيوتن ويلبر، عمليات آژاكس( بررسى اسنادC .I .A درباره كودتاى 28 مرداد).

[2]. سيدحسن آيت، چهره حقيقى مصدق‌السلطنه، ص 219.