روسيه به اردوگاه تركمنهاى «جعفرباى» براى تحريك آنها به سرنگون ساختن مجلس محلى بود، دستگير كردند. اين كارگزار بعدها، به ميانجيگرى كنسول روسيه، آزاد شد!» مراسله فوق‌الذكر در ادامه مى‌افزايد كه «آخرين خبر آنست كه شهر در محاصره تركمنهايى است، كه از جانب شاه عمل مى‌كنند. نبرد در جريان است و كنسول روسيه تقاضاى اعزام سربازان به استرآباد را نموده است‌[1].»

بدين ترتيب، در 3 مارس‌[2]، مجددا تصميم گرفته شد نگهبانان كنسولگرى روسيه در رشت تا 50 تن قزاق افزايش داده شوند، كه ظاهرا اين قزاقها در 20 مارس‌[3] وارد ايران شده بودند، در حاليكه يك رزم‌ناو و يك قايق توپدار روسى هم، در حدود روز 7 آوريل، در سواحل بندر انزلى ظاهر گرديدند[4]. و باز هم 6 آوريل، در مشهد، نگهبانان كنسولگرى روس- به ميزانى كه مشخص نشده است- افزايش داده شدند[5]. و خلاصه كلام آنكه در 17 ژوئيه، چهار روز پس از آنكه نيروهاى مشترك مليّون سرانجام وارد تهران شدند، و روز بعد از استعفاى محمد على شاه، مجموع تعداد سربازان روسى در شمال ايران حدود 6300 تن برآورد گرديد كه 4000 تن از آنها در تبريز، 1700 تن در حال راه‌پيمايى به سوى قزوين، و 600 تن در رشت، استرآباد، مشهد و ديگر نقاط مستقر بودند.

اين حقيقت دارد كه بريتانيا نيز، به ميزانى محدودتر، در جنوب ايران دخالت نمود. امّا اين دخالت با اكراه بسيار انجام گرفت و هم از نظر گستردگى و هم از نظر مدت شديدا محدود بود. بدين ترتيب، در 18 مارس يك قايق توپدار بريتانيايى به بندرعباس اعزام گرديد. امّا دستورات چنين بودند كه «فقط درصورتى‌كه كنسول اعليحضرت تشخيص داد كه اتباع بريتانيايى در معرض خطر قرار دارند، اين قايق بايد در آنجا بماند و سربازان نيروى دريايى تنها در صورت ضرورت شديد بايد در ساحل پياده شوند[6]. در 20 مارس، فرمانى نيز جهت حركت يك قايق توپدار به سوى بوشهر «با اين دستور كه در صورت بروز ناآرامى، از تمامى اتباع خارجى حمايت نمايند[7]» صادر گرديد. در 9 آوريل، در

[1] - كتاب سفيد شماره 151، ص 73.

[2] - همان مرجع شماره 97، ص 55.

[3] - همان مرجع، شماره 169، ص 79.

[4] - همان مرجع، شماره 151، ص 73.

[5] - همان مرجع، شماره 148، ص 72.

[6] - كتاب سفيد، ص 65، شماره‌هاى 116 و 118.

[7] - همان مرجع، شماره 125، ص 67.