خلاصه و نتيجه‌

به نظر نگارنده، جايگاه اصلى و اوّلى مسئله ولايت فقيه در علم كلام است؛ زيرا در اين مسئله بحث اصلى اين است كه آيا شارع مقدس و معصومين در باب حكومت در عصر غيبت، شخصى را- هرچند با صفات- تعيين نموده است، يا خير؟ از آنجا كه تعيين چنين شخصى از عوارض فعل الهى است و بحث از عوارض فعل الهى نيز در قلمرو علم كلام است، مسئله ولايت فقيه جنبه كلامى خواهد يافت.

به علاوه همان‌گونه كه دانسته شد، ما از طريق قائده لطف و حكمت الهى، ولايت فقيه را اثبات نموديم، جايگاه بحث از اين ادله، علم كلام است.

اما آن‌گاه كه از تفصيل شرايط والى مسلمين و وظايف و اختيارات او و همچنين محدوده و حتى ادله آن و از سويى وظايف مردم در قبال ولى فقيه بحث مى‌كنيم، از منظر فقهى به آن پرداخته‌ايم.

همان‌گونه كه از ادله عقلى امامت، ضرورت نصب امام ثابت مى‌شود و با مراجعه به ادله نقلى- مانند حديث غدير- مصاديق آن تعيين مى‌شود، با استفاده از ادله عقلى ولايت فقيه نيز ضرورت انتصاب والى از ناحيه شرع ثابت مى‌شود و از سويى با ادله روايى ولايت فقيه نيز مصداق اين انتخاب- كه فقيه جامع الشرايط است- و ويژگيها و محدوده اختيارات او مشخص مى‌گردد.