3. اگر مسئله ولايت فقيه كلامى باشد، به سهولت به اثبات مى‌رسد؛ زيرا از همان ادله نبوت و امامت مى‌توان در اثبات ولايت فقيه بهره جست، اما اگر اين مسئله، فقهى باشد، هر فقهى براساس مبانى استنباطى خود به بحث در مورد آن مى‌پردازد.[1] 4. بنابر كلامى بودن نيابت ولى فقيه از امام معصوم عليه السّلام، ولايت فقيه به گونه‌اى مطلقه اثبات خواهد شد؛ چه آنكه عقل در زمينه حكومت و اداره اجتماعى مردم در جهت تحصيل مصلحت جامعه اسلامى، بين اختيارات نبى و وصى و فقيه تفاوتى نمى‌نهد؛ درحالى‌كه بنابر فقهى بودن، چون اصل عدم ولايت فردى بر فردى است، براى اثبات ولايت فقيه بايد براى هر موردى دليل آورد تا بتوان آن را از تحت اصل عدم ولايت خارج كرد.[2] 5. به نظر مى‌رسد اگر ولايت فقيه را كلامى بدانيم، از آن‌روى كه به عنوان نيابت از معصوم عليه السّلام و ادامه ولايت امام عليه السّلام مطرح مى‌شود، از قداست بيشترى برخوردار خواهد شد و همچنين از فروعات مسئله امامت و شأنى از شئون آن مى‌گردد.

ولايت فقيه انشايى يا خبرى‌[3]

اصطلاح انشا كه در فقه مطرح مى‌شود، بدين مفهوم است كه در علم فقه، بحث از وضع، جعل و انشاست؛ به اين بيان كه خداوند تكاليف را انشا فرموده و وظيفه مردم نيز پذيرش و قبول اين احكام است. از ديگر سوى، مراد از اصطلاح «خبرى» كه در علم كلام از آن استفاده مى‌شود، اين است كه‌

[1] . على شفيعى، مقاله ولايت فقيه و جايگاه آن در علم كلام، مجله حكومت اسلامى، سال دوم، شماره 4، زمستان 1376.

[2] . همان.

[3] . يكى از علماى معصار در اين مورد مى‌گويد: در« ولايت فقيه» دو ديدگاه وجود دارد: يكى ولايت فقيه به مفهوم خبرى، و ديگرى ولايت فقيه به مفهوم انشايى ... نوع اول بحث درباره« ولايت فقيه» به مفهوم خبرى مثبت است؛ به اين صورت كه« فقهاى عادل از طرف خدا منصوب به ولايت هستند». طبق اين نظر، مردم در دادن ولايت به فقها سهمى ندارند، بلكه وظيفه دارند بى‌چون‌وچرا ولايت آنان را كه فرضا از جانب خداست، بپذيرند. نوع دوم، بحث درباره« ولايت فقيه» به مفهوم انشايى به معناى امر و دستور است؛ به اين معنا كه بايد مردم فقيهى را كه داراى شرايط موجود در اصل پنجم قانون اساسى باشد، به ولايت انتخاب كنند ... طبق اين نظر نقش اصلى در دادن ولايت به فقيه با مردم است.( ر. ك: صالحى نجف آبادى، نعمت اللّه، ولايت فقيه حكومت صالحان، ص 45 و 46 و 47.)