عن بعض الكتب خليفتى عليكم اشد ظهورا ضرورة معلوميه، كون المراد من الخليفه عموم الولايه عرفا».[1] اينكه امام زمان عليه السّلام فرموده «فقهاى جامع شرايط حجت من بر شمايند و من حجت خدا هستم»، ظهور قوى‌ترى دارد در اينكه فقيه جامع الشرايط حجت من است بر شما در تمام آنچه من حجت خدا بر شما هستم. حتى بنابر نقل بعضى از كتب، توقيع شريف به اين‌گونه نيز ذكر شده:

«فانهم خليفتى عليكم: آنان [- فقهاى جامع شرايط] خليفه من بر شما هستند». اين سخن داراى ظهور قوى‌ترى در مدعاى ماست؛ چه اينكه واضح است منظور از خليفه يا «جانشين»، عرفا عموميت در ولايت است؛ يعنى در تمامى امورى كه من بر شما ولايت دارم، فقهاى جامع شرايط نيز از جانب من بر شما ولايت دارند.

مرحوم صاحب جواهر اين نظريه را از مرحوم محقق ثانى (محقق كركى) نيز نقل كرده‌[2] و كمى بعد از آن چنين فرموده: «بل لولا عموم الولاية لبقى كثير من الامور المعلقه بشيعتهم معطله:[3] اگر عموميت ولايت نبود، بسيارى از امور مربوط به شيعيان بدون سرپرست و معطل باقى مى‌ماند».

خلاصه اينكه در تمام حوادث واقعه و رويدادهاى اجتماعى و سياسى كه در عصر غيبت روى مى‌دهد، بايد به فقهاى جامع شرايط مراجعه كرد و نظر آنها در تمام اين موارد حجت مى‌باشد و اين همان چيزى است كه ما از آن به ولايت مطلقه فقيه در تدبير امور اجتماعى تعبير مى‌كنيم.

تذكر يك. همان‌گونه كه پيش‌تر بيان داشتيم، مراد از راويان حديث يا علما در اين قبيل روايات، فقيه جامع شرايط است، نه كسانى‌كه تنها به نقل روايات مى‌پردازند؛[4] زيرا چنين افرادى صلاحيت مقام مرجعيت امور از جانب امام معصوم عليه السّلام را ندارند، بلكه مراد فقيه جامع شرايط است كه قدرت فهم مفاهيم و تشخيص موضوع را دارد[5] و قادر است در حوادث واقعه تصميمى قطعى بگيرد و حكم خداوند را بيان كنند. اين مطلب از تناسب بين حكم و موضوع دانسته مى‌شود و مناسب با مقام حجتى است كه امام عليه السّلام براى آنان بيان كرده است. از نظر عرف نيز بيان جمله‌ «انا حجة اللّه ...». بعد از جمله‌ «فانهم حجتى عليكم» نمى‌تواند هدفى جز تقابل داشته باشد و اينكه راويان حديث حجتهاى‌

[1] . نجفى، محمد حسين، جواهر الكلام، ج 20، ص 395.

[2] . همان، ص 396.

[3] . همان، ص 397.

[4] . معرفت، محمد هادى، ولايت فقيه، ص 129.

[5] . منتظرى، حسينعلى، دراسات فى ولاية الفقيه، ج 1، ص 479.