است و ايشان به‌هيچ‌وجه اهل مصالحه يا مسامحه نيست. از سوى ديگر هرچه زمان مى‌گذشت، صراحت لهجه، تسليم‌ناپذيرى و مواضع محكم او، دل‌هاى بيشترى را به خود جذب مى‌كرد.

با اين حساب، رژيم مصمم شد تا او را از صحنه سياسى حذف كند. دستگاه حاكم به‌خوبى مى‌دانست كشتن يا زندانى كردن طولانى‌مدت مرجع تقليدى كه از محبوبيت فراوان نيز برخوردار است، خطرات فراوانى در پى دارد؛ بنابراين تنها راهى كه باقى مى‌ماند تبعيد بود.

گفتار سوم: دوران تبعيد

بامداد سيزدهم آبان 1343 صدها كماندوى مسلح، منزل امام را در قم محاصره كردند و ايشان را از قم به فرودگاه مهرآباد و از آنجا به كشور تركيه تبعيد كردند.

امام‌خمينى در فرصتى كه در تركيه يافت، كتاب تحريرالوسيله را در دو جلد به‌نگارش درآورد. حدود يك سال بعد، يعنى سيزدهم مهر 1344، امام‌خمينى مجبور به خروج از تركيه و عزيمت به عراق گرديد و از آن پس، سال‌هاى تبعيد را در همان كشور و در نجف اشرف به‌سر برد.

سخت‌ترين دوره زندگى سياسى امام‌خمينى، سال‌هاى اقامت در عراق بود. مقابله جدى شاه با نهضت اسلامى در داخل و خارج از كشور، كارشكنى‌هاى مقدس‌مآبان مرتجع، فشارهاى دولت عراق و ... غربت و مظلوميت ويژه‌اى را براى امام به‌وجود آورد. به همين دليل تغيير شيوه مبارزه امرى اجتناب‌ناپذير مى‌نمود.

حضرت امام در دوره تبعيد، از گسترش ميدان مبارزه به خاك عراق و حوزه نجف خوددارى مى‌كرد. اين دوره را مى‌توان دوره «انتظار پويا» ناميد. به بار نشستن ميوه پانزدهم خرداد 1342 جز به تقدير الهى و تحول در نفوس ميسّر