العظمى حائرى و حضور نيرومند آيت‌الله العظمى بروجردى و وجود شخصيت‌هاى روشنگرى همچون حضرت امام، به اوج اقتدار و شكوفايى خود رسيده بود، مانعى بسيار جدى در برابر طرح‌هاى آمريكايى و بعضاً ضددينى حكومت به‌شمار مى‌آمد.

ضايعه رحلت مرجع مقتدر شيعه، آيت‌الله العظمى بروجردى در هشتم فروردين 1340 براى دستگاه حاكم فرصت بسيار مغتنمى بود تا طرح‌هاى موردنظر آمريكا را كه تا پيش از اين معلّق مانده بود، به اجرا درآورد. اما پيش از هر كارى لازم بود با تضعيف حوزه علميه قم، مسير خود را هموار سازد. به همين دليل، پيام تسليت شاه به مناسبت ارتحال مرحوم بروجردى، به جاى آنكه به مراجع قم مخابره شود، به مراجع نجف ارسال شد تا از پذيرش مرجعيتى جديد در خاك ايران سرباز زند و مرجعيت را به خاك عراق منتقل نمايد.

در فاصله كوتاهى پس از رحلت آيت‌الله العظمى بروجردى و سفر شاه به آمريكا، ابتدا لايحه اصلاحات ارضى به تصويب رسيد[1] و با استقبال چشمگيرى از سوى آمريكايى‌ها و حتى شوروى‌ها مواجه شد و اندكى بعد، لايحه انجمن‌هاى ايالتى و ولايتى از تصويب دولت گذشت.[2] دو ماده از مواد اين طرح عبارت بود از:

1. حذف واژه «اسلام» از شرايط انتخاب‌كنندگان و انتخاب‌شوندگان.

2. حذف سوگند به قرآن در مراسم تحليف.

امام‌خمينى كه اينك يكى از شاخص‌ترين چهره‌هاى علمى و معنوى، و از مراجع تقليد حوزه علميه قم به‌شمار مى‌رفت و در مسائل سياسى نيز از زيركى و فراست خاصى برخوردار بود، در برابر اصلاحات ارضى سكوت معنادارى را پيش گرفت و معتقد بود كه هنوز غرض اصلى رژيم روشن نشده است. اما بلافاصله‌

[1]. تاريخ تصويب: 19/ 10/ 1340.

[2]. تاريخ تصويب: 16/ 7/ 1341.