از اشتباهات بزرگ رژيم‌هاى دستخوش انقلاب و دگرگونى همين است كه معمولًا تا پيش از ورود به چنين مرحله‌اى، جنبش‌هاى انقلابى را جدّى نمى‌گيرند و به خواسته‌هاى مخالفان و معترضان، كه اتفاقاً در اين مرحله، محدود و متواضعانه‌تر هم هست، اعتنايى نمى‌كنند و با تحقير انقلابيان و كوچك‌شمارى حوادث، بر شتاب حركت انقلاب مى‌افزايند. با اوج‌گيرى انقلاب، رژيم حاكم در شرايط دشوارى قرار مى‌گيرد و راه‌هاى انتخاب بر او سدّ مى‌گردد و تنها يك تصميم از او پذيرفته مى‌شود: «بركنارى و قبول شكست» و جز اين، تمامى عكس‌العمل‌هايش- مقابله با انقلاب يا مدارا و سازش- همه يك نتيجه و پيامد را به‌دنبال دارد: افزايش دشمنى مخالفان و تشديد مخالفت‌ها.

گفتار دوم: آشنايى با فضاى سياسى ايران در دهه 40 و 50

براى آشنايى بيشتر با فضاى سياسى آن دوران، به‌جاست با مهم‌ترين گروه‌هاى مخالف، پيشينه و ويژگى‌هاى مبارزاتى آنها آشنا شويم.

سه جريان اصلى جبهه مخالف شاه‌

بيشتر تحليل‌هاى نگاشته شده درباره انقلاب اسلامى، در بررسى جبهه مخالفان شاه، به وجود سه جريان و گرايش اصلى اذعان دارند. اين سه جريان عبارت بودند از: ملى‌گرايان، جريان‌هاى چپ وابسته به شوروى سابق- سوسياليست‌ها- و نيروهاى مذهبى.[1]

تگاه حكومتِ وقت و شخص شاه، با شناختى كه طى سال‌ها، از مخالفانِ سياسى و جريان‌هاى ياد شده به‌دست آورده بود، به‌خوبى مى‌دانستند كه هريك از اين گروه‌ها از چه توانمندى‌هايى برخوردارند و در شرايط مختلف، بازى «سركوب و مدارا» را درباره هر يك، چگونه به اجرا در آورند؛ از اين‌رو در رويارويى با اين‌

[1] حسينى فر، رضا، امام خمينى و بيدارى اسلامى، 1جلد، - - -، چاپ: ---، ---.