زندگى خوارزمى*

او ابو بكر محمّد بن عبّاس خوارزمى نويسنده، لغوى، اديب، رحّاله، فخر خوارزم و صاحب رسائل مشهور است. در خوارزم متولد شد و در آنجا رشد كرد. 1

صاحب تأسيس الشّيعة، خوارزمى را در عداد مشاهير علماى نحو ذكر كرده و درباره‌ى او چنين گفته است: شيخ ادب و علّامه‌ى عصر خود در علوم عربيّت محمّد بن عبّاس، ابو بكر خوارزمى است.

در نيشابور سكنى گزيد و از ابو على اسماعيل بن محمّد صفّار و ديگر استادان، استماع كرد. 2

صاحب روضات الجنّات آورده است: خوارزمى در اوان كودكى، از زادگاهش خارج شد و به گردش در شهرها پرداخت و به ملاقات سيف الدوله حمدان نائل آمد و مدّتى پيش او بماند. نيز به بخارا رفت و مدّتى با ابو على بلعمى مصاحبت كرد، ولى او را مدح نگفت بلكه هجو كرد. پس از آن، آهنگ سيستان كرد و والى آن ديار طاهر بن محمّد را مدح گفت و پس از چندى او را نيز هجو كرد. به خاطر اين كار به زندان افتاد ولى پس از مدّتى رهايى يافت. آنگاه، عزم خوزستان كرد و مدّتى پيش والى خوزستان بماند. سرانجام او را نيز هجو كرد و به سوى نيشابور آمد و از آنجا آهنگ محضر صاحب بن عبّاد كرد. اما آن‌گونه كه از مضمون تواريخ برمى‌آيد، بين او و صاحب هم اختلاف افتاد و براى آخرين (*) خوارزم (خوارزم) عنوان ناحيه و ولايتى واقع در قسمت سفلاى جيحون (آمودريا)، آسياى مركزى قديم كه از ايام بسيار قديم اهميّت فراوانى در تمدّن آسياى مركزى داشته است. ولايت خوارزم، در قديم دو شهر مهم داشته، يكى كاث و ديگرى گرگانج. از بلاد ديگر آن زمخشر، هزار اسب و خيوه بوده است.