ولادت‌

معظم‌له، در ربيع الاول سال 1276 ه. ق در روستاى «گازر» از توابع قائن در چنين خانواده اصيل و باسابقه علمى ديده به جهان گشود[1] و پس از طى دوران كودكى، ادبيات و علوم بلاغت را نزد والد بزرگوارش شيخ محمّد حسن قائنى فراگرفت.

تحصيلات‌

مرحوم بيرجندى، 12 ساله بود (1288 ه. ق) كه به سوى قائن حركت كرد و در مدرسه جعفريه ساكن شد. و نزد برادرش حاج ملا محمّد على و اساتيد ديگر (همچون سيد ابو طالب قائنى) ادبيات و معانى و بيان را تكميل نمود. در همين زمان واقعه‌اى رخ داد كه مسير زندگى علمى وى را دگرگون ساخت:

روزى مرحوم خانلرخان اعتصام الملك- كه براى تعديل ماليات قائنات و سيستان از طرف دولت مأمور شده بود- به مدرسه جعفريه رفت و از فضلا و طلاب مدرسه پرسشهايى نمود و جماعت فضلا از پاسخگويى عاجز شدند. در اين ميان تنها مرحوم شيخ محمّد باقر- با كمى سن- از عهده جواب برآمد و پاسخهاى كافى و شافى داد كه نظر خانلرخان را به سوى خود جلب كرد و لذا ايشان را به مشهد مقدس اعزام نمود.

هجرت به مشهد مقدس‌

علامه بيرجندى در سن 14 سالگى (1290 ه. ق) به مدرسه ميرزا جعفر رفت و در مدت چند سال، برخى از كتب فقهى و اصولى (معالم، قوانين و شرح لمعه) را نزد ميرزا هدايت اللّه مدرس ابهرى و كتابهاى شيخ انصارى (رسائل و مكاسب) را

[1]. تهرانى، نقباء البشر، ج 1، ص 204؛ امين، اعيان الشيعة، ج 9، ص 181؛ رازى گنجينه دانشمندان، ج 3، ص 265.