سفر حج‌

در سال 1282 ه. ق، مير حامد حسين به حج بيت اللّه الحرام مشرف شد. در اين سفر، وى علماى بزرگ را ديدار كرد و نسخه‌هاى خطى نادر و كتابهاى باارزش را فراچنگ آورد. در اين سفر، برادر بزرگترش، مولانا اعجاز حسين، و شاگردش، تصدق حسين و نواب تهور جنگ، همراه وى بودند. شخصيت جامع و عظيم معظم له بر نواب تهور جنگ اثر كرد، و در آينده براى ارتقاى علمى وى مؤثر واقع شد. وى از لكهنو تا مكه، پيوسته در جستجوى علما و كتابهايشان، و تحقيق رجال و تتبع حديث بود. هرجا كه او مى‌رسيد، علما از وى استقبال مى‌كردند. هنگامى كه او به كتابخانه‌ها مراجعه مى‌كرد، چندين روز به مطالعه مى‌پرداخت و از كتابها يادداشت برمى‌داشت. برادرش هم كتاب‌شناس و عاشق علم، و خود نيز مصنف و صاحب نظر بود. وقتى علماى شيعه و سنى آنان را ملاقات مى‌كردند، از حافظه، هوش و استعداد مير حامد حسين در شگفت مى‌ماندند. مولانا از راه دريا به مكه رفت و در فرصتهاى مناسب، از مطالعه و تحقيق دست برنمى‌داشت و كتابهاى بسيارى را به دست آورد ايشان بعد از انجام دادن حج و مراجعه به عراق و ايران، بازهم به ذخاير علمى خود افزود. مقام علمى مولانا و احترام او در لكهنو- و تمام جهان اسلام- بويژه بعد از سفر حج، مسلم شد؛ به طورى كه از تمام كشور هند درباره كلام، حديث شيعه، فقه و ديگر علوم به او مراجعه مى‌كردند.

تأليفات‌

مير حامد حسين در زمانى دست به تحقيق و تأليف زد، كه حكومت شيعى سلاطين اوده در حال زوال و هند دچار مشكلات بود و اغتشاشات سياسى و فكرى فضاى كارهاى علمى را به تباهى كشيده بود. اقتدار و قدرت شيعه از بين رفته و لكهنو آماجگاه طوفان بود و سازمانها از هم گسيخته. حمله‌هاى سياسى و مذهبى‌