ثانياً بر فرض كه رجز به معناى نجس باشد، ولى احتمال دارد منظور آيه وجوب اجتناب از نجس در نماز باشد نه مطلق و در هر حالى از حالات. شاهد اين احتمال آيه قبل است كه مى‌فرمايد: وَثِيَابَكَ فَطَهِّرْ،[1] و قطعاً تطهير لباس از نجس فقط براى نماز واجب است. حال به قرينه وحدت سياق ممكن است مقصود اين باشد كه از رُجز و نجس در حال نماز دورى كن نه مطلقاً.

ثالثاً بر فرض كه اطلاق داشته باشد و در هر حالى اجتناب از نجس لازم باشد ولى اين آيه مثل آيه تحريم خبائث، متفاهم عرضى دارد و نوبت به تقدير جميع تقلبات نميرسد.

رابعاً به قرينه آيات قبل و آيه بعد، محتمل است مخصوص پيامبر باشد و حكم كلى نباشد تا فقيه بتواند به استناد آن به حرمت جميع تقلبات نجس، فتوا دهد.

آيه چهارم‌، آيه اجتناب از رجس:

يَا أيُّهَا الّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأنصَابُ وَالأزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلّكُمْ تُفْلِحُونَ‌.[2]

رجس به معناى نجس مصطلح است، و در آيه وجوب اجتناب بر آن متفرع شده و مفيد عليت گشته است، و قانون علّيت اين است كه «العلّه تعمّم». بنابراين هر رجسى و هر نجسى وجوب اجتناب دارد، و چون جهت خاصى ذكر نشده پس مفيد عموم است، يعنى جميع تقلبات، از جمله معاوضه بر هر رجسى حرام است. آن‌گاه استدلال اين است: اعيان نجسه از مصاديق رجس است: صغرا؛ هر رجسى جميع تقلبات آن- حتى معاوضه بر آن- حرام است: كبرا؛ پس معاوضه بر اعيان نجسه حرام است: نتيجه.

بررسى دليل: اوّلًا قبول نداريم كه رجس به معناى نجس مصطلح باشد زيرا رجس در آيه بر چند چيز حمل شده است و در سه مورد بر نجس مصطلح صدق نميكند: يكى مَيسر (قمار بازى) است كه فعل مكلف است و معنا ندارد كه قمار بازى نجس‌

[1]. مدثر( 74): 4.

[2]. مائده( 5): 90.