دورتر شدن خورشيد از خط استوا در اختلاف فصل‌ها و پيدايش گرما و سرما و ...، و مثل كم و زياد شدن رطوبات بدن با كم و زياد شدن نور ماه. حتى ظاهر برخى روايات تأثير طلوع و غروب ستارگان در حوادث زمينى است. از جمله در روايت مفصلى كه ابان بن تغلب از امام صادق (ع) نقل كرده است، حضرت در ملاقات با سعد يمانى فرمود:

فما اسم النجم الذي إذا طلع هاجت الإبل؟ قال اليماني: لا أدري، فقال له أبو عبدالله (ع): «صدقت، فما اسم النجم الذي إذا طلع هاجت البقر؟» فقال اليماني: لا أدري، فقال له أبوعبدالله (ع): «صدقت، فما اسم النجم الذي إذا طلع هاجت الكلاب؟» فقال اليماني: لا أدري، فقال له أبوعبدالله (ع): «صدقت في قولك لا أدري ...».[1] البته از آنجا كه قول به تأثير طلوع ستاره در هيجان شتر يا گاو و يا كلب، به نحو تأثير حقيقى و علت مستقل يا شريكه العلّه بودن، خلاف قرآن و سنّت و برهان است بايد توجيه شود، كه در ادامه خواهد آمد. خلاصه اينكه اوضاع فلكى، علت معدّه هستند و اگر هم تأثيرى دارند، اين تأثير را خدا به آنها داده است و خود او نظام اين عالم را نظام اسباب و مسببات قرار داده و او مسبّب الاسباب است ولى جبر هم نيست و هر گاه بخواهد اين تأثير را مى‌گيرد، آن‌گونه كه آتش را بر ابراهيم گلستان نمود.

با توجه به اين دو نكته در ارتباط با تنجيم اين بحث مطرح مى‌شود:

اصل صحت علم نجوم‌

از قرآن و روايات فراوان استفاده مى‌شود كه علم نجوم يكى از علوم واقعى است و بلكه يكى از علوم پيامبران است و آنان واقف به اين علم بوده‌اند و روابط اوضاع افلاك و كواكب را با حوادث و پديده‌هاى زمينى مى‌دانستند.

واضح‌ترين آيه در مورد حضرت ابراهيم (ع) است كه مى‌فرمايد: فَنَظَرَ نَظْرَةً فِي النُّجُومِ^ فَقَالَ إِنِّي سَقِيمٌ.[2] البته مرحوم طبرسى در مجمع البيان‌ سه قول در تفسير آيه ذكر كرده‌اند: يك تفسير اين است كه او نوعى بيمارى- همچون تب- داشت كه در

[1]. الاحتجاج، ج 2، ص 101.

[2]. صافات( 37): 89- 90.