خويشتن خويش نموده است كه خود را از شرف و كرامت انسانى و خليفه الله بودن تنزّل داده است.

3. ظلم به ديگر انسان‌ها. ظلمى كه متفاهم عرفى است و ذهن عامه مردم به آن منصرف است همين قسم است و مورد بحث ما نيز همين است و «معونة الظالمين‌» يعنى كمك به كسانى كه در حق ديگران ستم مى‌كنند.

ظلم به غير، خود شعبى دارد: گاهى فردى كارش ستم كردن به ديگران نيست ولى گاهى متصف به وصف ظلم مى‌شود و در يك يا چند مورد به ديگران ستم مى‌كند. و گاهى شغل او جور و ظلم به ديگران است مثل قطاع الطريق و ديگر غاصبان حقوق مردم. از مصاديق بارز اين گروه سلاطين و حكام و امراى جائر و ستمكار مى‌باشند كه در حق امتى ستم مى‌كنند، و بدترين نوع آن خلفاى غاصب بنى اميه و بنى عباس بودند كه حق مسلّم ولايت و حكومت امامان معصوم را غصب كرده و به ظلم و ناحق از اهلش گرفتند.

در بحث ما آنچه مهم است كمك به ظالم و متجاوز به حق ديگران است خواه ظالمى باشد كه بر حسب اتفاق در موردى ستم مى‌كند يا كسانى كه دائماً و نوعاً به ديگران ستم مى‌كنند. البته چنانكه خواهد آمد، برخى روايات در مورد اعوان سلطان جور است، و برخى در مورد اعوان ظلمه است كه به ظالم (خوانين و باج‌گيران و دزدان مسلح) منصرف است. ولى برخى روايات اطلاق دارد و ظالمى را هم كه تنها در يك مورد ستم كند شامل مى‌شود و كمك به او در همان مورد از مصاديق كمك به ظالم است.

كمك به ظلم و سلاطين جور هم گاهى در يك مورد يا چند مورد است و گاهى شخص از اعوان و منسوبان و حاشيه‌نشينان و دستياران آنهاست و نامش در دفتر آنها ثبت است، مثلًا راننده ظالم است، وكيل تام الاختيار اوست، و .... و گاهى از ناحيه آنها قبول ولايت كرده و والى جائر است، مثل استاندار و فرماندار و وزير و وكيل و منشى و محافظ و جُندى حكومت جور. قسم اخير (قبول ولايت از ناحيه حاكم جور) جدا بحث خواهد شد، ولى قسم قبلى در اين مسأله بررسى مى‌شود.