فراغت يقينى است كه جز با احتياط حاصل نمى‌شود.

پاسخ: احتياط در موردى است كه موارد و افراد معلوم عرفى در ميان نباشد وگرنه همان افراد قطعاً حرام است و نسبت به موارد مشكوك مجرد شك است و از اوّل شمول غنا نسبت به آنها مشكوك است و بديهى است كه اينجا جاى برائت است نه احتياط؛ چون از موارد شك در اصل تكليف است.

امام راحل (رحمه الله) با اينكه در مكاسب‌ خويش با نظر مشهور شيخ اعظم مخالفت كرده است و تعريف ديگرى را برگزيده‌اند و فرموده‌اند:

فالاولى تعريف الغناء بأنّه صوت الإنسان الذي له رقّة وحسن ذاتي ولو في الجملة وله شأنية إيجاد الطرب بتناسبه لمتعارف الناس.[1]

و قيود تعريف را جداگانه بيان نموده‌اند. ولى در متن‌ تحرير الوسيله‌ حاصل جمع تعريف مشهور و شيخ اعظم را اختيار كرده و فرموده است:

وليس هو مجرّد تحسين الصوت بل هو مدّه و ترجيعه بكيفية خاصة مطربة تناسب مجالس اللهو ومحافل الطرب وآلات اللهو والملاهي‌

. يعنى غنا صرف زيبا كردن صدا- و نازك كردن آن- نيست بلكه عبارت است از كشيدن صدا و ترجيع و ترديد آن در گلو (چهچه زدن)، آن هم با كيفيت و آهنگ خاصى كه طرب آور است و متناسب با مجالس لهو و لعب و محافل طرب و پاى‌كوبى به همراه آلات لهو و لعب و ملاهى (نى، تار، و ...) است.

اين فرمايشات مبتنى بر مجمل بودن معناى غنا از نظر لغت است. گفتنى است در مجملات بايد به قدر متيقن بسنده شود و در موارد مشكوك به اصل برائت رجوع شود. البته امام راحل با اين بيان در صدد بيان ماهيت غنا نيست زيرا شايد نتوانيم تعريف جامعى از آن ارائه كنيم، بلكه در صدد بيان ملاك عرفى است و معتقد است اگر قيود مزبور وجود داشته باشد عرفاً غنا صدق مى‌كند.

[1]. المكاسب المحرمه، ج 1، ص 305.