محتشم كاشانى‌

شمس الشعراى كاشانى، حسان العجم،[1] مولانا سيّد كمال الدّين على فرزند خواجه مير احمد كاشانى متخلّص به محتشم، شاعر اوايل عهد صفوى و از معاصرين شاه طهماسب صفوى است. وى در حدود سال 905 ه. ق. در كاشان متولّد شد، نزديك به 91 سال زيست و به سال 996 هجرى در زادگاه خود، رخت به سراى باقى برد. محتشم، پس از تحصيل مقدمات علوم زمان خود به «شعربافى» پرداخت كه در اشعار عديده‌اى به اين حرفه خود اشاره كرده است. محتشم به دليل درد مزمن پا، سفرهاى زيادى نداشته است. ولى در شمار سفرهاى او، چند سفر به اصفهان، عتبات عاليات و خراسان را نوشته‌اند، قصايد او در اين سفرها خواندنى است.

محتشم شبى در عالم رؤيا به خدمت امام على (ع) رسيد و امام از او خواست تا در مصيبت حسين (ع) مرثيه‌اى بسرايد با اين مطلع «باز اين چه شورش است كه در خلق عالم است» مرثيه سروده شد و از همان روزهاى آغازين، مورد توجه و استقبال قرار گرفت و تا به امروز مرثيه‌اى به اين درجه از شهرت و سوز و اثر پديد نيامده است.[2]

محتشم را بايد قافله سالار شعر عاشورا در زبان فارسى دانست، زيرا دوازده بند عاشورايى او در چهار سده اخير مورد اقبال فراگير شيفتگان ادب عاشورا قرار گرفته و تأثير شگرف و بى‌سابقه‌اى در بالندگى شعر عاشورا در زبان فارسى داشته و نام او براى هميشه با واقعه عاشورا و مرثيه كربلا گره خورده است. تركيب‌بندهايى كه به‌

[1] - حسان العجم: اين لقب معمولا براى شعرايى به كار مى‌رود كه در منقبت و مرثيه يا مضامين دينى سخن گفته‌اند. در ادب فارسى نخستين بار« خاقانى» بدان ملّقب شد.

[2] - دانشنامه‌ى شعر عاشورايى انقلاب حسينى در شعر شاعران عرب و عجم، محمد زاده، مرضيه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، سازمان چاپ و انتشارات، تهران 1386، جلد 2، ص 803.