نقش سه حيطه نهادى در رفتار انسان‌

در رفتارهايى كه انسان در چارچوب سه نهاد اقتصاد، حكومت و حيات اجتماعى، از خود بروز مى‌دهد از نظر دستگاهى، چند وجه افتراق و اشتراك وجود دارد كه به طور خلاصه عبارتند از: اختلاف در اهداف، ارزش‌هاى نهادى، حوزه‌هاى سازمانى و اصول سازمانى و شباهت در الگوهاى رفتارى به تأسى از سه نهاد مذكور.

اختلاف اهداف‌

همه رفتارهايى كه انسان در چارچوب سه نهاد پيش گفته انجام مى‌دهد، يك هدف واحد را دنبال مى‌كنند و آن هم چيزى نيست مگر رفع نيازها و ارضاى اميال و آرزوها يا خواستها، با اين حال، نيازها و خواستهايى كه توسط سه حيطه رفتار انسانى تأمين مى‌شوند تا حدودى با هم تفاوت دارند. مثلا در حيطه اقتصاد، منظور اصلى، توليد كالاها و خدماتى است كه مى‌توانند در رفع يك مجموعه نيازهاى انسان و ارضاى اميال و آرزوهاى گوناگون او مؤثر واقع شوند. ولى حيطه حكومت، با تلاش در جهت تأمين نظم و امنيت اعضاى جامعه و استقرار يك ساختار معتبر جهت اعمال حاكميت و تنظيم روابط بين افراد، يك منظور دوجانبه را دنبال مى‌كند. منظور اوليه و اصلى حيطه حيات اجتماعى نيز نسبتا روشن است و آن، رفع نياز انسان به توليد مثل، شامل تشكيل زندگى در قالب خانواده؛ تأمين نيازهاى عاطفى، مانند احتياج به دوست داشتن و جلب توجه ديگران (به عنوان ضروريات ادامه حيات)؛ و كسب هويت فردى و وجهه اجتماعى است.

اين اهداف، مى‌توانند هماهنگ و همسو عمل كنند و در واقع، مكمل يكديگر باشند. اما چه بسا كه كمبود امكانات و زمان، تعدد نيازها و خواستها، دشوارى در دسترسى به اطلاعات مورد نياز و در نتيجه، متراكم شدن بيشتر از حد برخى نيازها و خواستها در يك مدت معين باعث شود على رغم حركت كلى در يك راستا، اين اهداف در تعارض با يكديگر قرار گيرند. به همين دليل است كه مى‌بينيم گاهى اقدامات سياسى، مخالف عملكردهاى اقتصادى حركت مى‌كنند.