اسحاق، امامزاده

اسحاق، امامزاده \ emām-zāde eshāq\ ، آرامگاه اسحاق ابن موسی‌ بن جعفر (ع)، معروف به مشهد نور، از بناهای دورۀ سلجوقی در شهرستان گرگان.
امامزاده اسحاق در مرکز شهر گرگان، درگذر سرچشمه، از محلۀ سبزه مشهد قرار دارد (نک‌ : قورخانچی، 25؛ ستوده، 196؛ ملگونف، 64؛ سفرنامه...، 49؛ رابینو، 244). این بنا با طرحی 12ضلعی و مقطع داخلی ‌چهارگوش منظم‌ به ‌ابعاد 740×725 سانتی‌متر ساخته شده است (هیلن‌براند، 55؛ نقشه؛ پژوهشها...) و از نظر نقشه شبیه آرامگاه خواجه اتابک کرمان، مربوط به سدۀ 6 ق/ 12م (شرودر، 1024-1025, pl. 360؛ نیز هیلن‌براند، 59) و برج‌ مهمان‌دوست دامغان ‌است (همان‌جا؛ نیز نک‌ : گُدار، 259).
بخش پایینی بنا تا حدود 2 متر بالاتر از کف کنونی حیاط تزیینات ندارد و تنها شامل آجرچینی ساده است. بدنۀ بیرونی بنا را نیز قاب‌بندیهای آجری همراه با تزییناتی از همین جنس در مرکز و بخشهای بالایی بدنه مزین ساخته است. ضریح فلزی امامزاده دارای کتیبه‌های آیاتی از سوره‌های 91 و 93 قرآن کریم در چهار جانب خود و نیز اشعاری در وصف امامزاده است (نک‌ : ستوده، 198-199). بر روی مرقد، صندوق چوبی مشبکی نهاده‌اند که تاریخ 525 ق بر آن حک شده است. آیت‌الکرسی به خط کوفی قدیم بر حاشیۀ بالای صندوق و بسیار گود کنده شده است (همو، 196-197). در ضلع جنوب غربی بنا محرابی با گچ‌بری بسیار زیبا و پرکار وجود دارد (همو، 196). درِ قدیم امامزاده دارای تزییناتی به شیوۀ کنده‌کاری و نقوش گل‌وبرگ و نیز طرح ترنجی در وسط است که به فرمان امیر بهادر، فرزنـد امیر جلال‌الدین بایزید، در 857 ق ساختـه شد (ستوده، 197-198).

مآخذ

رابینو، یاسنت لویی (ض: ه‌ . ل. رابینو)، سفرنامۀ مازندران و استراباد، ترجمۀ غلامحسین وحید مازندرانی، تهران، 1336ش؛
ستوده، منوچهر، از آستارا تا استارباد، تهران، 1374ش ج 5(1)؛
سفرنامۀ استراباد و مازندران و گیلان و ...، به‌کوشش مسعود گلزاری، تهران، 1355ش؛
قورخانچی، محمدعلی، نخبۀ سیفیه، به‌کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران، 1360ش، ج 2؛
ملگونف، سفرنامه، ترجمۀ مسعود گلزاری، تهران، 1364ش؛
نقشه (پلان امامزاده نور)، سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران، دفتر فنی مازندران، 1359ش؛
نیز: پژوهشهای میدانی مؤلف؛
نیز:

Godard, A., Āthār-é Īrān, Paris, 1949, vol. IV(2);
Hillenbrand, R., «Saljūq Monuments in Iran. V. The Imāmzāda Nūr, Gurgān», Iran, London, 1987, vol. XXV;
Schroeder, E., «The Seljūq Period», SPA.
جواد نیستانی (دبا)