استین

اِستیِن \ estiyen\ (در فرانسوی: اِتیِن؛ در لاتین: اِستِفانـوس)، خاندانی فرانسوی از دانشوران، چاپخانه‌داران و کتاب‌فروشانِ سده‌های 16 و 17م. این خاندان جایگاه مهمی در تاریخ چاپ و نیز اصلاح فکری و دینی در دورۀ نوزایی (رنسانس) داشت. نامدارترین اعضای این خاندان عبارت‌اند از:
آنری یکم (ح 1470-1520م/ ح 874-926ق)، دانشور، چاپخانه‌دار و بنیادگذار مؤسسۀ انتشاراتی این خاندان. او در حدود 1502م کار چاپ را با شریک آلمانی‌اش، وُلفگانگ هُپول، در پاریس آغاز کرد. مؤسسۀ او ناشری پیشرو در چاپ کتابهای پزشکی، ریاضی و دینی بود و بسیاری از آثار ژاک لُفِوْر د،اِتاپل، متخصص کتاب مقدس، را به چاپ رساند. آنری بیش از 100 کتاب منتشر کرد که برخی از آنها چاپهایی بسیار نفیس داشتند. پس از مرگ آنری، سرکارگر او، سیمون دوکُلین، با بیوه‌اش ازدواج کرد و رئیس چاپخانه‌ شد.
روبِر یکم (1503- 1559م/ 909-966ق)، دانشور و چاپخانه‌دار. او که دومین پسر آنری یکم بود، نخست نزد ناپدری‌اش، سیمون دو کلین، به کارآموزی پرداخت. سپس در 1526م رئیس چاپخانۀ خانواده شد و کلین چاپخانۀ دیگری به راه انداخت. روبر نشان درخت زیتون را به‌عنوان نماد برای صفحۀ عنوان کتابهایش به کار برد. این نماد را ظاهراً ژُفروا تُری طراحی کرد که گفته می‌شود نمونه‌خوان آنری بود. روبر در 1527- 1528م برای نخستین‌بار، نسخۀ کامل کتاب مقدس به زبان لاتین را چاپ و منتشر کرد. در 1531م، احتمالاً با همکاری جمعی از دانشوران، کار چاپ واژه‌نامۀ بزرگی را با عنوان «فرهنگ یا گنجینۀ زبان لاتین» به پایان رساند؛ این اثر آغاز عصری نو در تاریخ فرهنگ‌نویسی، نه‌تنها در زبان لاتین، بلکه در همۀ زبانها بود. او سپس «واژه‌نامۀ لاتین ـ فرانسوی» (1538م) و «واژه‌نامۀ فرانسوی ـ لاتین» (2 ج: 1539 و 1549م) را نیز تألیف و چاپ کرد. روبر در 1539م مسئول چاپ آثار عبری و لاتین برای دربار فرانسوای یکم، شاه فرانسه، شد و در 1540م این سمت را برای آثار یونانی نیز به دست آورد. او نخستین نسخه‌های چاپی بسیاری از آثار کلاسیک یونانی و رومی را عرضه کرد. روبر با حروف یونانی چاپخانه، که از دربار دریافت کرده بود، نخستین چاپهای آثار یونانی دیو کاسیوس، سیاستمدار و تاریخ‌نگار رومی، و قدیس یوستینوس شهید، متکلم و فیلسوف، را منتشر کرد.

روبر که کاتولیکی آزاد‌اندیش بود، با چاپ نسخه‌های مختلف از کتاب مقدس، بدگمانی بزرگان الٰهیات سُربُن را برانگیخت و از این رو، چاپ این کتابها ممنوع شد. او در حدود 1551م راهی ژنو شد و به عضویت کلیسای اصلاح‌شده (پُرتستانِ کالوَنی) درآمد. روبر در آنجا برخی آثار کالوَن و نیز عهد جدید به زبان یونانی (1551م) را منتشر کرد و در آن، برای نخستین‌بار، این متن را به چندین بند تقسیم کرد که این تقسیم‌بندی تا به امروز نیز به کار می‌رود.

شارل (1504- ح1564م/ 910- ح 971ق)

برادر کوچک‌تر روبر یکم و سومین پسر آنری، که در رشتۀ پزشکی تحصیل کرده بود، بیشتر به‌عنوان نویسنده شهرت داشت. او پس از رفتن روبر به ژنو، مدیریت چاپخانۀ خانواده در پاریس را برعهده گرفت و از آنجا ‌که کاتولیکی وفادار بود، چاپگر (مسئول امور چاپی) دربار شد. شماری از آثار او را برادرش، روبر، و ناپدری‌اش، کُلین، منتشر کردند. از جمله آثار او کتابی ارزشمند در کالبدشناسی است که در 1545م به چاپ رسید.

آنری دوم (1528 یا 1531-1598م/ 934 یا 937-1006ق)

پسر بزرگ روبر یکم و مهم‌ترین دانشور این خاندان، که به «آنری بزرگ» شهرت یافت. او که در رشتۀ ادبیات یونان و روم باستان تحصیل کرده بود، پیش از آنکه به پدرش در ژنو بپیوندد، به ایتالیا، انگلستان و فلاندر سفر کرد تا به مطالعۀ نسخه‌های خطی کهن و دیدار با دانشور بپردازد. وی در نخستین نسخه‌های چاپی چندین متن کهن یونانی، نتایج پژوهشهای خود را منتشر کرد. با مرگ پدرش در 1559م، مالکیت چاپخانۀ ژنو به او رسید. در 1566م نسخۀ لاتین کتاب هرودُت، تاریخ‌نگار یونانی، را به‌همراه یک دفاعیه و ترجمۀ فرانسوی آن به چاپ رساند. این اثر با نام «دفاعیه از هرودت»، که شاید معروف‌ترین کار او باشد، در ژنو برایش دردسر ساز شد، چرا که طنز گزندۀ برخی بخشهای آن برای بزرگان کلیسای ژنو سخت ناخوشایند بود. از این رو، آنری استین دستگیر، محاکمه، و وادار شد تا آن بخشها را حذف کند. با این همه، نسخۀ سانسور‌شدۀ این کتاب در مدت 16 سال 12بار تجدید چاپ شد.
بزرگ‌ترین اثر آنری فرهنگ زبان یونانی با عنوان «گنجینۀ زبان یونانی» (5 ج، 1572م) است که تا سدۀ 19م تجدید چاپ می‌شد. از آثار دیگر او می‌توان چاپ متن یونانی و لاتین آثار پلوتارک (13ج، 1572م)، چاپهایی از آثار افلاطون، فیلسوف یونانی، و آیسخولوس (اِشیل)، نمایشنامه‌نویس یونانی، را نام برد.
آنری در 1578م مطلبی در نکوهش نفوذ زبان ایتالیایی در زبان فرانسوی منتشر کرد که بار دیگر مقامات ژنو را ناخشنود ساخت. پس از آن، به فرانسه رفت و آنری سوم، شاه فرانسه، او را به‌گرمی پذیرفت. آنری کتاب تازه‌اش را در ستایش زبان فرانسوی در 1579م در پاریس به چاپ رساند. او در 1580م دوباره به ژنو بازگشت و از 1583م به بعد، در جست‌و‌جوی یک پشتیبان مناسب، از این شهر به آن شهر در سفر بود. از این رو، کیفیت آثار متأخر انتشاراتش لطمه دید.

روبر دوم (1530-1570م/ 936-978ق)

پسر روبر یکم و برادر آنری دوم که در نبود آنری در پاریس، مدیریت چاپخانۀ خانواده را در این شهر بر عهده داشت. او همچنین پس از مرگ عمویش، شارل، جانشین او در مقام چاپگر (مسئول امور چاپی) دربار شد و بسیاری از فرمانها و آثار تبلیغاتی را برای شارل نهم، شاه فرانسه، منتشر می‌کرد. او آثار شاعران فرانسوی هم‌عصرش را نیز به‌ چاپ می‌رساند.

مآخذ

CE, 6th edition;
EA, 2006;
EB, 2008 (under «Estienne, Henri II », «Estienne, Robert I»);
GLE ;
ME, 2005 (under «Estienne, Henri», «Estienne,Robert»);
MEL;
Webster's Biographical Dictionary, Springfield (MA), 1980.
بخش تاریخ علوم