استیرن

اِستیرِن \ [e]stiren\ ، با فرمول C6H5CH=CH2، هیدروکربنی مایع و زرد رنگ، متعلق به خانوادۀ ترکیبات آلیِ آروماتیک (معطر). کاربرد استیرن در ساخت پلاستیکها، رِزینها و لاستیکهاست که از مولکولهایی بسیار بزرگ (بَسپارها یا پُلی‌مِرها) ــ که خود از ترکیب مولکولهایی کوچک‌تر (تکپارها یا مونومِرها) پدید آمده‌اند ــ تشکیل می‌شوند. این ماده در ساخت پلی‌استرها و رنگهای لاتِکس نیز کاربرد دارد.
استیرنِ خالص شفاف، بی‌رنگ، اشتعال‌پذیر و نسبتاً سمی است؛ در دمای °145 سانتی‌گراد به جوش می‌آید و در °6/ 30- سانتی‌گراد منجمد می‌شود. فرمول مولکولی آن C8H8 است. جدا کردن استیرن از اِستَرَک (نوعی بَلَسان طبیعی) و بسپارش استیرن پیش از 1850م گزارش شده است؛ اما ساخت و کاربرد صنعتی آن تا اواخر دهۀ 1930م آغاز نشده بود. استیرن از طریق هیدروژن‌زداییِ اِتیل‌بَنزِن به دست می‌آید. بخش عمدۀ اتیل‌بنزن از اِتیلِن و بنزن تشکیل شده است که هردو از نفت گرفته می‌شوند. طی جنگ جهانی دوم، تولید استیرن به‌سبب اهمیت آن به‌عنوان یکی از اجزاء لاستیکهای سنتزی به‌سرعت گسترش یافت. در اواخر سدۀ 20م، سالانه بیش از 9 میلیون تُن استیرن تولید می‌شد.

کاتالیزگرهای رادیکالی سبب تبدیل شدن سریع استیرن به پُلی‌استیرن می‌شوند؛ پلی‌استیرن پلاستیکی است دارای کاربردی گسترده، در اشیائی که با قالب‌گیری و روزن‌رانی ساخته می‌شوند. بونا ـ اِس، مشهورترین لاستیک سنتزی، از مخلوط استیرن و بوتادیِن به دست می‌آید که با هم واکنش می‌دهند و هم‌بسپاری را پدید می‌آورند که مولکولهایش شامل واحدهای هر دو ماده است. چندین تکپار دیگر نیز ممکن است با استیرن هم‌بسپار شوند و پلاستیکها یا رزینهای مفیدی پدید آورند.

مآخذ

EA, 2006;
EB, 2008.
بخش علوم پایه و مهندسی